Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

Tarix üzrə elmlər doktoru, professor

mseyidbeyli@mail.ru  

Siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

Mobil tel.: (+994 50) 2682244

(+994 12) 5395134

E-poçt: zaur.aliyev@gmail.com

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 17 noyabr 2015-ci il tarixli 363 nömrəli “Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının strukturunun və işçilərinin say həddinin təsdiq edilməsi haqqında” qərarına müvafiq olaraq, AMEA-nın strukturunda Elm Tarixi İnstitutu yaradılmış, 25 may 2016-cı il tarixli 8/3 saylı qərarı ilə isə AMEA-nın Elm Tarixi İnstitutunun strukturu təsdiq edilmişdir.

1. Elm və texnika tarixinin əsas istiqamətləri

2. AMEA və elmi müəssisələrin tarixi

3. Elm və texnikanın mənbəşünaslığı və tarixşünaslığı

4. Elmi maarifləndirici fəaliyyət (elmin populyarlaşdırılması)

5. Metodologiya və elm tarixi

6. Elmşünaslıq

2016-cı ildən fəaliyyət göstərən AMEA-nın Elm Tarixi İnstitutu qısa müddət ərzində bir çox uğurlara imza atmış, ölkə və dünya ictimaiyyətində böyük rəğbət qazanmışdır.

İnstitut yerli təbiət elminin, texnikasının və texnologiyasının inkişafındakı əsas hadisələri işıqlandırmaq, ilk növbədə fundamental kəşflər və ixtiralar tarixini, elm və texnikanın görkəmli xadimlərinin tərcümeyi-hallarını canlandırmaq, Azərbaycan elminin tarixi kontekstində texnika və təbiət elmlərinin inkişafını araşdırmaq məqsədi ilə nümunəvi tədqiqatlar aparır. İnstitutun elmi tədqiqatları əlyazma və sənədli mənbələrin fundamental bazasına əsaslanır.

Elm Tarixi İnstitutu bir çox xarici elmi qurumlarla fəal əlaqələr qurmuş, nüfuzlu xarici elmi müəssisələrlə elmi əməkdaşlıq müqavilələri imzalamışdır: 2016-cı ildə Rusiya Elmlər Akademiyasının S.İ.Vavilov adına Təbii Elmlər və Texnika Tarixi İnstitutu, Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının Q.M.Dobrov adına Elmi Texniki Potensialın Tədqiqi və Elm Tarixi İnstitutu, 2017-ci ildə Rusiya Elmlər Akademiyasının Arxivi, İtaliyanın Qalileo Qaliley Elm Tarixi Muzeyi (Florensiya), Çin İctimai Elmlər Akademiyasının Dünya Tarixi İnstitutu, 2019-cu ildə Polşa Elmlər Akademiyasının Elm Tarixi İnstitutu ilə imzalanmış müqavilələr və həmin ildə İnstitutun Elm və Texnologiyanın Tarixi və Fəlsəfəsi üzrə Beynəlxalq İttifaqa (IUHPS) assosiativ üzv qəbul edilməsi bu qəbildəndir. 2022-ci ildə Elm Tarixi İnstitutu və Qazaxıstan R.B.Süleymanov adına Şərqşünaslıq İnstitutu arasında 2022-2027-ci illəri əhatə edən əməkdaşlıq haqqında memorandum imzalanıb. Eyni zamanda Elm Tarixi İnstitutu və Tümen Dövlət Universiteti arasında 2022-2027-ci illəri əhatə edən əməkdaşlıq haqqında müqavilə imzalanıb.

2018-ci ildə institutun təşkilatçılığıyla Rusiya, Ukrayna, Çin, Qazaxıstan, Almaniya və digər ölkələrdən 30-dan çox görkəmli alimin qatıldığı, elm tarixi və elmşünaslığa, fənlərarası əlaqələrə həsr olunmuş beynəlxalq elmi konfrans elmi müəssisənin nail olduğu böyük uğurlardandır. 2016-2022-ci illər ərzində ümumilikdə İnstitutun təşkilatçılığıyla 3 beynəlxalq səviyyəli konfrans, 2 beynəlxalq elmi seminar, 5 respublika səviyyəli konfrans, 10 elmi seminar, o cümlədən müxtəlif mövzulara həsr olunmuş 100-dən çox tədbir həyata keçirilib. İnstitutun əməkdaşları 50-dən çox beynəlxalq və lokal konfranslarda iştirak etmiş, müvafiq olaraq tezis və məqalələr təqdim etmişlər. 2016-cı ildən bu günədək İnstitut əməkdaşlarının 52 kitabı, yerli jurnallarda 190 məqalə və tezisi, o cümlədən indeksləşmiş və referativ bazalara daxil olan beynəlxalq elmi jurnallarda 66 məqaləsi çap edilib, 2 dərs vəsaiti nəşr olunub. Eyni zamanda Elm Tarixi İnstitutunun təşkil etdiyi “Elm tarixi və elmşünaslıq: fənlərarası tədqiqatlar” mövzusunda I və II  beynəlxalq elmi konfransın materialları da kitab kimi dərc edilib. Beynəlxalq və yerli tədbirlərdə iştiraka, səmərəli fəaliyyətə görə İnstitutun əməkdaşlarına orden və medallar, sertifikatlar, təşəkkürnamələr təqdim edilib. İnstitutunun baş direktoru, tarix üzrə elmlər doktoru, professor Məryəm Seyidbəyli  Rusiya Elmlər Akademiyasının (REA) S.İ.Vavilov adına Təbiətşünaslıq və Texnika Tarixi İnstitutunun “Elm və texnika tarixinə verdiyi töhfəyə görə” fəxri döş nişanı və diplomu ilə, eyni zamanda İnstitutun səmərəli və uğurlu fəaliyyətinə görə Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının 100 illik yubiley medalı, eləcə də Bakı Dövlət Universitetinin 100 illiyi (1919-2019)” Azərbaycan Respublikasının yubiley medalı ilə təltif olunub.

2020-ci ildə Elm Tarixi İnstitutunun mühüm yeniliklərindən biri də “Elm tarixi və elmşünaslıq” adlı beynəlxalq elmi jurnalının AMEA Rəyasət  Heyəti və Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyində rəsmən qeydiyyata alınaraq fəaliyyətə başlaması və Almaniyanın “Advanced Sciences İndex” (“İnkişaf etmiş elmlər indeksi”) beynəlxalq elmi nəşrlər bazasının “Tarix və arxeologiya” kateqoriyasında indeksləşdirilməsi və rəsmi müqavilə əldə etməsidir. Elmi məcmuə bu bazada Azərbaycandan humanitar və ictimai elmlər sahəsində indeksləşdirilmiş ilk nəşrlərdən biridir. Bununla yanaşı, Elm Tarixi İnstitutunda “Sosiologiya. Sosial psixologiya. Siyasət” adlı bir neçə beynəlxalq indeksə malik daha bir elmi araşdırmalar jurnalı dərc olunmaqdadır.

Elm Tarixi İnstitutu Azərbaycan tarixşünaslığında ilk dəfə olaraq, Azərbaycan Elmlər Akademiyası ilə bağlı qərar və sərəncamların toplandığı “Akademiya-sənədlər külliyyatı: qərarlar, protokollar, yazışmalar (1920-1991-ci illər)” adlı 2 cilddən ibarət kitab dərc edib.

Elm Tarixi İnstitutunun nəşr etdiyi fundamental tədqiqatların yer aldığı kitablar arasında:  “Təbiətşünaslığın tarixinə dair oçerklər” adlı beş cildlik oçerkləri (“Coğrafiyanın tarixinə dair oçerk”., “Fizikanın tarixinə dair oçerk”, “Kimyanın tarixinə dair oçerk”, “Biologiya elminin tarixinə dair oçerk”, “Astronomiyanın tarixinə dair oçerk”), “Azərbaycan elitası: tarixi, real vəziyyəti və perspektivlər”, “Azərbaycanın Elmi Diasporu”, “AMEA Prezidentləri”, “Azərbaycançılıq ideologiyası: ənənə və müasirlik”, “Azərbaycan tibb tarixinin qaynaqları və tarixşünaslığı”, “Azərbaycan Tibb elminin korifeyləri”,  "Kitabi Dədəm Qorqud və onun Türkmən Səhra nüsxəsi" (transliterasiya, fotofaksimilə, qeyd və şərhlər), “Bakı Dövlət Universitetinin tarixi”, “Azərbaycanda sosial dövlət: inkişafi, perspektivləri”, “XIII-XIV əsrlərdə Azərbaycanda elm və mədəniyyət (farsdilli   mənbələr əsasında)” “Beyin axını və Azərbaycan, elmi-sosioloji təhlil”, “Azərbaycanın iqtisadiyyat tarixi və tarixçiləri (XX əsr)” və digərlərinin adını qeyd etmək mümkündür.

2021-ci ildə AMEA Rəyasət Heyətinin 12 yanvar 2021-ci il tarixli 2/4 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş müvafiq fəaliyyət proqramı çərçivəsində Elm Tarixi İnstitutu tərəfindən “Qarabağ tarixinin aktual problemləri” adlı məqalələr toplusu nəşr edilib. “Nizami ili” çərçivəsində “Mədəniyyətlərin onlayn dialoqu və Nizaminin fəlsəfi irsi” mövzusunda beynəlxalq onlayn konfrans və “Nizami Gəncəvinin irsi  Azərbaycan elmi tarixində” mövzusunda elmi seminar keçirilib.

Elm Tarixi İnstitutu 2021-ci ilin mühüm nəticəsi olaraq tarix üzrə elmlər doktoru, professor Məryəm Həsən qızı Seyidbəylinin müəllifi olduğu “Azərbaycanlı alim Nəsirəddin ət-Tusinin əlyazma irsi // Рукописное наследие азербайджанского ученого Насир ад-дина ат-Туси” adlı kitab Rusiya Federasiyası Sankt-Peterburq şəhərində çap olunub. Kitabda Nəsirəddin ət-Tusinin həyat yolu və yaradıcılığının əsas mərhələləri araşdırılıb. Həmçinin, alimin “Risalə ət-tibb” əsərinin əlyazmasının ərəb və fars dillərindən tərcüməsi də təqdim olunub.

2022-ci ildə Elm Tarixi İnstitutu tərəfindən bir sıra elmi istiqamətlərdə mühüm tədqiqatlar aparılıb. “Elm Günü - beynəlxalq elmi əməkdaşlıq” mövzusunda praktik beynəlxalq elmi seminar keçirilib. Həmçinin, 2022-ci ilin “Şuşa ili” elan edilməsi çərçivəsində Azərbaycan Respublikası Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi ilə birgə “Azərbaycan mühacirəti tarixində Şuşanın görkəmli şəxsiyyətləri” adlı kitab nəşr olunub. Eyni zamanda 06 may 2022-ci il tarixdə Şuşa şəhərinin 270 illiyinə həsr olunan “Azərbaycanın elm və mədəniyyət mərkəzi-Şuşa” mövzusunda beynəlxalq elmi konfrans təşkil edilib. Azərbaycanın incisi Şuşa şəhərinin elm və yaradıcılıq tarixi ilə bağlı tədqiqatlar davam etdirilməkdədir.

Cari ildə daha bir mühüm tədqiqat işi işıq üzü görüb. İnstitutun baş direktoru tarix elmləri doktoru, professor Məryəm Seyidbəylinin və Milli Onkologiya Mərkəzinin direktoru tibb elmləri doktoru, akademik Cəmil Əliyevin birgə müəllifliyi ilə “Azərbaycan tibb elminin tarixi” adlı yeni monoqrafiya nəşr olunub. Monoqrafiya Azərbaycanda tibb elminin ən qədim zamanlardan müasir dövrə qədər keçdiyi inkişaf yolunun öyrənilməsinə həsr olunub.

-       sədr

-       katib

-       üzvləri

professor Seyidbəyli Məryəm Həsən qızı

dosent Əliyev Zaur Bilal oğlu

akademik Axundova Nərgiz Çingiz qızı

akademik Vəlixanlı Nailə Məmmədəli qızı 

akademik Əlizadə  Validə Mövsüm qızı

akademik Məmmədov Nazim Timur oğlu

h.e.d. Məmmədov Zaur Əlirza oğlu

Nəzərova Aynur Xalid-Paşa qızı

-       sədr

-       katib

Mirzəbəyova Röya Kamil qızı

Namazova Solmaz Nazim qızı

Nuriyev Novruz Ağagül oğlu

Kərimova Aynurə Fazil qızı

-       sədr

-       sədr müavini

-       elmi katib

-         sədr

-         büro üzvləri

Nəzərova Aynur Xalid-Paşa qızı

Mirzəbəyova Röya Kamil qızı

Kərimova Aynurə Fazil qızı

Qadınlar şurası

-       sədr

-       sədr müavini

Səfərova Əfsanə Əkrəm qızı

Osmanova Aybəniz Həmzə qızı