Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

Abdullayev Həsən Məmmədbağır oğlu (20 Avqust 1918-ci il, Naxçıvan MR-1 Sentyabr 1993-cü il, Bakı)

Akademik H.Abdullayev – ümumdünyəvi fizika elminin əsas simalarından biridir ( prof. Lutfi Zade , Berkli Universiteti , ABŞ).

H.Abdullayev A.F.İoffe adına Texniki Fizika İnstitutunda elmi fəaliyyətə başlamışdır. A.F.İoffenin şagirdi və silahdaşı olaraq Abdullayev TFİ-da işləyən görkəmli alimlər arasında özünə məxsus ləyaqətli yer tutur. Dərin biliyə və böyük erudisiyaya malik olan H.Abdullayevin fəaliyyətinə məxsus olmuş önəmli xarakter -onun elmi tədqiqatlarının mühüm praktiki məsələlərin həlli ilə əlaqələndirilməsi idi. H.Abdullayevin elmi fəaliyyətinin əsas istiqaməti – mühüm şərtlər daxilində aşqarların, güclü maqnit və elektrik sahələrinin, yüksək təzyiqin, aşağı və ifrataşağı temperaturların birgə təsiri ilə yarımkeçirici maddələrin geniş əhatəsinin yaradılması və tədqiqi idi. O dünya elmini müxtəlif elmi nəaliyyətləri ilə zənginləşdirmişdir. (Jores Alferov, Nobel Mükafatı laureatı).

Akademik Abdullayev – Azərbaycanda yarımkeçiricilər fizikası məktəbinin banisidir. Azərbaycan dilində ilk elmi kitabın müəllifidir (1952).

H.Abdullayev selenin bioloji proseslərdə, selen və tellurun mürəkkəb birləşmələri əsasında yaradılmış yarımkeçirici cihazlar fizikasında rolunutədqiq etmiş və mühüm elmi nəticələrə nail olmuşdur. İlk dəfə olaraq Selenin spesifik xüsusiyyətlərini, elementin xassələrinin idarə yollarını tapmış və izah etmiş, eləcə də onların əsasında bir sıra cihazlar yaratmışdır. Mürəkkəb yarımkeçiricilərin yeni sinfini, Se və Te-un ikiqat və üçqat birləşmələrinin yeni qruplarını kəşf etmiş, elektrik yaddaşı ilə idarə olunan diodları və spektrin görünən və infraqırmızı oblastlarında qəbuledici kimi tətbiq olunan mürəkkəb yarımkeçiricilər təklif etmişdir.

Bilavasitə onun rəhbərliyi altında lazerlər və yaddaş elementləri üçün mürəkkəb kimyəvi tərkibə malik yarımkeçirici monokristalların alınması üzrə böyük kompleks işlər həyata keçirilmiş və ilk dəfə olaraq, mikroelektronika və lazer texnikası üçün perspektiv olan, əvvəllər məlum olmayan üçqat və dördqat izotrop yarımkeçirici birləşmələr qrupu alınmışdır, çeviricilərin müxtəlif növləri, yeni fiziki prinsiplər üzrə işləyən, elektrik yaddaşını uzun müddət qoruyan çevirici cihazlar, kvant generatorları, şüalanma qəbulediciləri və s. yaradılmışdır.

Akademik H.Abdullayev elmin misilsiz təşkilatçılarından idi. Azərbaycanda elmi ictimaiyyətin təşəkkülündə onun rolu olduqca böyükdür. O öncədən bilirdi ki, elm - gələcəyin zəmanətçisidir və bunun naminə də yaşadı.

H.Abdullayevin təşəbbüsü və bilavasitə iştirakı ilə 1957-ci ildə Fizika İnstitutu SSRİ-də yarımkeçirici materialların tədqiqinə və tibbi termoelektrik qurğuların əlaqələndirilməsinə, sintetik naften turşularının və maqnit yarımkeçiricilərin problemlərinin işlənib hazırlanmasına görə əsas təşkilat təsdiq olundu.

1947-ci ildən ilk dəfə olaraq Bakıda fizika üzrə ümumşəhər seminarlarını təşkil etmişdir və sonradan bu seminarlar “Abdullayev seminarları” adını almışdır.

O, 17 monoqrafiyanın, 1000-dən çox elmi məqalənin, 700 yaxın SSRİ şəhadətnaməli ixtiranın, 40 ədəd ABŞ, Fransa, Almaniya, İngiltərə və d. xarici patentin müəllifi, 200-dən çox doktorluq və namizədlik dissertasiyasının rəhbəri olmuşdur.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin respublikaya rəhbərliyi dövründə H.Abdullayev Azərbaycan elminin yüksəlişi və dünya arenasına çıxmasına yönəlmiş tələblərinə son dərəcə həssaslıqla yanaşmış,yüksək təşkilatçılıq və təşəbbüskarlıq göstərmişdir.

H.Abdullayevin təşəbbüsü və rəhbərliyi altında yaradılmışdır: