V.Xain 1914-cü ildə Bakıda anadan olmuşdur. 1935-ci ildə Azərbaycan Neft İnstitutunun (indiki ADNSU) Mədən fakültəsinin geoloji-kəşfiyyat şöbəsini bitirmişdir. V.Xain 1940-cı ildə geologiya-mineralogiya üzrə fəlsəfə doktoru, 1947-ci ildə geologiya-mineralogiya üzrə elmlər doktoru elmi dərəcələrini almış, 1966-cı ildə SSRİ EA-nın müxbir üzvü, 1987-ci ildə isə həqiqi üzvü seçilmişdir. V.Xain əmək fəaliyyətinə 1938-ci ildə “Azneftkəşfiyyat” Birliyində başlamışdır. 1938-1941-ci illərdə Azərbaycan Elmi Tədqiqat Neft İnstitutunda işləmişdir. V.Xain 1941-ci ildə ordu sıralarına çağırılmış və 1945-ci ilə qədər Bakıda hava hücumundan müdafiə polkunda qulluq etmişdir. 1945-ci ildən Azərbaycan EA-nın Geologiya İnstitutunda böyük elmi işçi, Regional geologiya şöbəsinin rəhbəri vəzifələrində işləmiş, eyni zamanda Azərbaycan Sənaye İnstitutunda mühazirələr oxumuşdur. 1949-cu ildə Azərbaycan Sənaye İnstitutunun Neft-qaz kafedrasının professoru vəzifəsində işləmişdir. 1954-cü ildə Bakıdan Moskvaya köçmüş və Moskva Dövlət Universitetində işlərini davam etdirərək Geologiya fakültəsində Dinamik geologiya kafedrasının professoru olmuşdur. O, SSRİ EA Geologiya və Litosfera İnstitutlarında baş elmi işçi vəzifəsində çalışmışdır. V.Xain tektonika sahəsində görkəmli alim idi. Onun redaktorluğu ilə “Azərbaycanın geologiyası” adlı monoqrafiya, Azərbaycanın geoloji və tektonik xəritələri nəşr edilmişdir. Yer qabığının tektonik hərəkətlərinin və əsas struktur elementlərinin təsnifatını vermiş, geosinklinal proseslərin ümumi qanunauyğunlarını dəqiqləşdirmiş və yer qabığı təkamülünün əsas mərhələlərinin problemini tədqiq etmişdir. Geniş diapazonda işlər aparmışdır. İlk dəfə olaraq kontinentlərin və okeanların tektonik quruluşunu sistemləşdirmişdir, neft-qaz hövzələri haqqında nəzəriyyənin banislərindəndir. Akvatoriyaların neft-qazlılığının qlobal qanunauyğunluğunu və potensial ehtiyatlarını tədqiq etmişdir. V.Xainin xidmətləri SSRİ və Rusiya hökumətləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir: O, SSRİ Dövlət Mükafatına (1987), SSRİ EA-nın Karpinski adına qızıl medalına (1992), Birinci dərəcəli M.Lomonosov adına mükafata (1993) və Rusiyanın Dövlət Mükafatına (1995) layiq görülmüşdür. O, Belçika Kral Elmlər Akademiyasının P.Furmare adına qızıl medalı, Almaniya Geologiya Cəmiyyətinin Şteymann medalı və Fransa Geologiya Cəmiyyətinin Prestviç medalı ilə təltif edilmişdir. V.Xain çoxsaylı Beynəlxalq universitetlərin və akademiyaların həqiqi və fəxri üzvü seçilmişdir: Pyer və Mari Küri adına Paris Universiteti (fəxri üzvü), Avropa EA həqiqi üzvü, Nyu-York Akademiyasının üzvü, Fransa, London, Bolqarıstan və ABŞ Geoloji Cəmiyyətlərin fəxri üzvü olmuşdur. V.Xain “Vulkan püskürmələri paylanmasının məkan - zaman qanunauyğunluğu” kəşfinin müəlliflərindən idi (Beynəlxalq diplom № 239, 2003). V.Xain 1000-dən artıq elmi əsərin, o cümlədən 60 fundamental monoqrafiyanın müəllifi olmuşdur. Viktor Yefimoviç Xain 2004-cü ildə AMEA-nın Fəxri üzvü seçilmişdir. Viktor Yefimoviç Xain 24 dekabr 2009-cu ildə 95 yaşında vəfat etmişdir. |
|