Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

AMEA-nın Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin Azərbaycan tarixinin elmi tədqiqi və təqdimi şöbəsinin müdiri, tarix elmləri doktoru Nərgiz Əliyevanın “Azərbaycanda İslam mədəniyyəti (VII-XIII əsrlər)” (Dubay, “İrs nəşriyyat evi”, 2022, 462 səh.) adlı monoqrafiyası Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində ərəb dilində işıq üzü görüb.

Ərəb dilində təqdim olunan kitabda ölkəmizdə İslam dininin, paralel olaraq onun mədəniyyətinin yaranması və inkişafı müəyyən mərhələlərə ayrılaraq tədqiq edilib. Bu tarixi prosesdə xəlifələrlə yanaşı, Azərbaycan və azərbaycanlıların mövqeyi açıqlanır, ziyalılarımızın idarəetmə strukturlarındakı fəaliyyəti ilə bərabər, xilafətin mədəniyyət mərkəzləri ilə də elmi-mədəni əlaqələri, onun 30-dan çox mədrəsəsində yerli müdərrislərin fəaliyyəti, eləcə də Azərbaycanda müsəlman monumental tikililəri və s. haqqında ətraflı məlumat verilir.

Azərbaycan öz coğrafi mövqeyi ilə əlaqədar olaraq qərinələr boyunca böyük mədəniyyətlər arasında əməkdaşlığın simvoluna çevrilib. Burada müxtəlif mədəniyyətlərin qovuşması Azərbaycan mədəniyyətini İslam sivilizasiyası ilə ümumbəşəri dəyərləri birləşdirən humanist və sülhpərvər sivilizasiya kimi formalaşdırıb. Azərbaycan-İslam mədəniyyəti tarixi VII əsrdən indiyədək 14 əsrlik böyük inkişaf yolu keçib. Mədəniyyət tariximizin ən zəngin dövrü hesab edilən bu epoxada elm, təhsil, memarlıq, təsviri incəsənət, poeziya İslam dininə əsaslanmaqla ümumbəşəri nailiyyətlər əldə edib. İslam sivilizasiyasının əsas mərkəzlərindən olan Azərbaycan bu bəşəri dinin yayılmasında, İslam intibahının formalaşmasında mühüm rol oynayıb. Bütün bunlar Azərbaycanda İslam dininin maddi və qeyri-maddi irsinin yaranması üçün özül olub.

Ərəbdilli oxucuların diqqətinə təqdim olunan kitab məhz mədəniyyət tariximizin zəngin nailiyyətlərlə dolu olan həmin dövrünü əhatə edir. Ölkəmizdə İslam dininin və mədəniyyətinin təşəkkülü müəllif tərəfindən müəyyən edilmiş mərhələlər üzrə hərtərəfli tədqiqata cəlb olunaraq Azərbaycanla Ərəb Xilafəti arasında qarşılıqlı mədəni əlaqələrdən ətraflı bəhs edilir. Tarix elmləri doktoru Nərgiz Əliyeva tədqiqatın gedişində VII-XIII əsrlərdə yazılmış ərəbdilli yazılı qaynaqlarda təsadüf edilən, Azərbaycanla bağlı olan mötəbər məlumatlara müraciət edib. Tanınmış tədqiqatçı Corci Zeydanın “Hər bir millətin həqiqi tarixi onun mədəniyyət tarixidir” müddəasını oxuculara xatırladan monoqrafiya müəllifi Azərbaycan tarix elmində də mədəniyyət tarixi sahəsinin müstəsna əhəmiyyət kəsb etdiyini göstərir. Kitabın ərəb dilində yazılması xilafət tərkibinə daxil olmuş digər xalqlarla birlikdə müsəlman sivilizasiyasının inkişafında böyük izlər qoymuş Azərbaycan xalqının da bu mədəniyyətdə oynadığı əhəmiyyətli rolunun ərəbdilli oxucular tərəfindən aşkara çıxarılmasına töhfə olacaq.

Vahid İslam mədəniyyətinin tərkib hissəsi kimi həmişə öz üstün mənəvi dəyərləri ilə seçilən Azərbaycan xalqının  elm və din xadimləri, mütəfəkkir, şair, yazıçı, aşıq və memarları öz əsərləri ilə bəşəriyyətin mədəni irsinə zəngin sərvətlər qazandırıb, İslamın ali dəyərlərinin təbliğinə misilsiz töhfələr veriblər.

Qloballaşma dövründə Azərbaycan mədəniyyətinin dünya sivilizasiyasına uğurla inteqrasiya olunması ilə yanaşı olaraq dövlətimiz öz mədəniyyət siyasətində milli mənəvi dəyərlərini qoruyub saxlamaq üçün əhəmiyyətli tədbirlər həyata keçirir. Bu gün də İslam mədəniyyəti milli-mənəvi dəyərlərimiz sırasında əsas yerlərdən birini tutur. Azərbaycan xalqı bu mədəniyyəti illər boyu yaşadıb formalaşdırıb.

Müstəqillik əldə ediləndən bəri milli mənəvi dəyərlərimizin daşıyıcıları olan ziyalılarımız çalışıblar ki, İslam ölkələrinin həmrəyliyi və birliyi üçün öz töhfələrini versinlər. Təsadüfi deyildir ki, Azərbaycan Respublikası elə müstəqilliyinin ilk ilindən – 1991-ci ildən İSESKO-nun üzvüdür. Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti, ölkəmizin birinci xanımı Mehriban Əliyevanın 24 noyabr 2006-cı il tarixində İSESKO-nun xoşməramlı səfiri seçilməsi ilə Azərbaycan bu sahədə uğurlu inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub. İSESKO iqamətgahında 2008-ci ildə Azərbaycan mədəniyyəti günü, növbəti ildə isə ölkəmizdə İSESKO mədəniyyət həftəsi qeyd edilib. Həmçinin Bakı şəhəri 2009-cu ildə, Naxçıvan şəhəri isə 2018-ci ildə İslam mədəniyyətinin paytaxtı elan olunub. Ölkə Prezidenti İlham Əliyevin dediyi kimi, “Azərbaycanın zəngin mədəni irsinin qorunması və zənginləşdirilməsi üçün öz əməli işlərimizi bundan sonra da davam etdirməliyik”.

Geniş ərəb oxucu auditoriyalarına çatdırılması nəzərdə tutulan bu kitabla da bütün elmi fəaliyyətini vətənimizin mədəniyyət tarixinə, onun müxtəlif istiqamətlərinin öyrənilməsinə həsr etmiş tarix elmləri doktoru Nərgiz Əliyevanın əsl məqsədi məhz Azərbaycanda İslam mədəniyyətinin həmişə xüsusi yeri olduğunu diqqətə çatdırmaq və bu mədəniyyətə sahib çıxmağa təşviq etməkdır.

Bu, bütün İslam dünyası üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Keçmişdən götürdüyümüz dərslər sivilizasiyaların uzun əsrlər boyu formalaşdırdığı tarixi irs və mədəniyyət sahəsində elmin dəstəyi ilə quracağımız körpülər müasir dövrdə müsəlman dövlətləri ilə Azərbaycanın elmi-mədəni əlaqələrinin inkişafına töhfə verəcək.

Bir sıra dəyərli elmi yanaşmalarla yanaşı, bütün bu məziyyətlərin də tarix elmləri doktoru Nərgiz Əliyevanın ərəb dilində nəşr olunmuş “Azərbaycanda İslam mədəniyyəti (VII-XIII əsrlər)” kitabında öz əksini tapması ərəbdilli oxucuların böyük marağına səbəb olacaq.

© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.science.gov.az saytına istinad zəruridir.