Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

NASA-nın astronomları süni intellektin köməyi ilə Qırmızı Planetin mantiyası qədər dərinlikdə olan materialı silkələyən zərbə nəticəsində yaranan yeni krater kəşf ediblər.

Marsa çarpan meteoritlər əvvəllər məlum olduğundan daha dərinə çata bilən seysmik siqnallar istehsal edir. Bu, NASA-nın “InSight” eniş aparatı tərəfindən toplanmış zəlzələ məlumatları agentliyi – “Mars Reconnaissance Orbiter” (MRO) tərəfindən aşkar edilən zərbə kraterləri ilə müqayisə edilən mühüm kəşfdir.

Bazar ertəsi, fevralın 3-də “Geophysical Research Letters” (GRL) jurnalında dərc olunan məqalələrdə NASA-nın 2022-ci ildə uğurlu uzunmüddətli missiyasından sonra təqaüdə çıxan “InSight”dan alınan məlumatlar təhlil edilib. Onun ilk seysmometri Marsda qurulub və planetin dərinliklərində silkələnməni (istilik və təzyiq altında qayaların çatlaması nəticəsində yaranan), habelə kosmik süxurların səthə düşməsi ilə meydana gələn 1300-dən çox zəlzələni aşkar edib.

Bu zəlzələlərdən yaranan seysmik dalğaların planetin qabığından, mantiyasından və nüvəsindən keçərkən necə dəyişdiyini müşahidə edən alimlər Marsın daxili hissəsinə nəzər salmaqla yanaşı, Yer və onun Ayı da daxil olmaqla bütün qayalı dünyaların necə əmələ gəldiyini daha yaxşı başa düşürlər.

Tədqiqatçılar keçmişdə yeni zərbə kraterlərinin şəkillərini çəkib və kraterlərin yaranma tarixinə, yerinə uyğun gələn seysmik məlumatlar əldə ediblər. Amma Marsın “InSight”dan 1,640 kilometr məsafədə aparılan iki yeni araşdırma zəlzələlərə xüsusi meyilli bölgə olan “Cerberus Fossae”də aşkar edilən sarsıntı ilə yeni təsirin ilk dəfə əlaqələndirilməsini əks etdirir.

Zərbə kraterinin diametri 21,5 metrdir. Marsın qabığının zərbələr nəticəsində yaranan seysmik dalğaları yumşaltmaq üçün unikal xüsusiyyətləri var və tədqiqatçıların “Cerberus Fossae” bölgəsi ilə bağlı apardıqları təhlil onun yaratdığı dalğaların planetin mantiyasından birbaşa keçdiyi qənaətini yaradıb. “InSight” komandası indi zərbə nəticəsində yaranan seysmik siqnalların necə bu qədər dərinə gedə biləcəyini izah etmək üçün Marsın daxili hissəsinin tərkibi və quruluşu ilə bağlı modelləri yenidən nəzərdən keçirməli olacaq.

AzərTac