Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

Sintetik və ya təbii süngərlər çoxlu məsamələrində ən kiçik hissəcikləri tutmaqda mükəmməldir.

Elm adamları süngərlərin eranın ən böyük problemlərindən birinə - mikroplastik çirklənməyə həll ola biləcəyini düşünüblər.

Çinli elm adamları bu yaxınlarda mikroskopik plastik qalıqları tez bir zamanda həll edən sintetik süngərin inkişafını təsvir edən bir araşdırma aparıblar.

Sınaqlarda tədqiqatçılar göstəriblər ki, plastiklə doldurulmuş xüsusi hazırlanmış məhlulu süngərlə çəkdikdə, süngər mayedən həm mikroplastikləri, həm də daha kiçik nanoplastikləri çıxara bilir. Bu hissəciklər adətən süngərin bir çox məsamələrində tutulur.

Təcrübələrdə süngərlərin effektivliyi qismən plastikin konsentrasiyası və mayenin turşuluğu və duzluluğundan asılı olaraq müxtəlif olsa da, optimal şərait tədqiqatçılara mikroplastiklərin 90 faizinə qədərini çıxarmağa imkan verdi. Onu kran suyu və dəniz suyundan tutmuş şorbaya qədər hər şeydə sınadılar.

Plastik uducu süngərlər əsasən nişasta və jelatindən hazırlanır. Bir az böyük ağ zefirə bənzəyən bioloji parçalana bilən süngərlər o qədər yüngüldür ki, bir çiçəyin üzərinə qoysanız, bitkinin ləçəkləri dik və sarsılmaz qalacaq. Tədqiqatçıların fikrincə, bu süngərlər ucuz və asan daşınmalıdır.

Çinin Okean Universitetinin material kimyaçısı və tədqiqatın həmmüəllifi Quoqiq Vanqa görə, süngərin düsturunu tənzimləmək olar. İki birləşməni qarışdırarkən temperaturu tənzimləməklə, süngərləri daha çox və ya daha az məsaməli etmək olar. Bu, toplanan hissəciklərin ölçüsünə təsir göstərir. Yüksək məsaməli süngərlər çox kiçik məsamələrə malikdir və bu, çox kiçik hissəcikləri tutmaq üçün yaxşıdır.

Q.Vanq bildirib ki, əgər süngərlər sənaye miqyasında istehsal olunsalar, çirkab su təmizləyici qurğularda mikroplastikləri sudan süzmək üçün və ya qida istehsalı müəssisələrində suyu dezinfeksiya etmək üçün istifadə edilə bilər.

Mikroplastikləri tutmaq üçün oxşar süngərlər paltaryuyan maşınlarda da istifadə oluna bilər. Bu məqsədlə İsveçrənin Sürix Tətbiqi Elmlər Universitetinin kimyaçısı Kristian Adlehart mikroplastikləri toplamaq üçün süngər filtrləri yaratmağı sınaqdan keçirib.

Su süngərdən aktiv şəkildə keçirsə, məsələn, sıxılaraq buraxıldıqda, mikroplastik hissəciklər vedrələrdə yığılan muncuqlar kimi süngərin məsamələrində sıxılır. Lakin süngər sadəcə durğun suda üzəndə belə, elektrostatik qarşılıqlı təsirlər bəzi plastik hissəciklərin ona yapışması baş verir.

Bununla belə, süngərin potensial tətbiqi ilə bağlı problemlər də var. Birincisi, nişasta və jelatinin qida sənayesi üçün əhəmiyyətli olmasıdır, yəni gələcəkdə əsas maddələr üçün rəqabət ola bilər.

Bununla belə, bu cür süngərlər müxtəlif materiallardan hazırlana bilər. Məsələn, K.Adlehart və onun həmkarları tərəfindən hazırlanmış versiyada süngər quruluşu yaratmaq üçün xərçəngkimilərin qabıqlarından əldə edilən şəkər olan xitosandan istifadə edilir.

Xitosan, nişasta və jelatin bioloji parçalana bilir. Bununla belə, Q.Vanq və həmkarları tərəfindən hazırlanmış süngərdə çox zəhərli birləşmə olan formaldehid istifadə olunur və bu maddənin izləri süngərlərin özündə tapılıb. Onlar tamamilə ekoloji cəhətdən təmiz süngər istehsal edə biləcək bir alternativ inkişaf etdirməyə çalışırlar.

Almaniyanın Helmholtz Ətraf Mühit Tədqiqatları Mərkəzinin kimyaçısı Anette Georgi bildirib ki, okeanda mikroplastik çirklənmənin təmizlənməsinə gəldikdə, əsas məsələ axını dayandırmaqdır. Bu, tez bir zamanda həyata keçirilə biləcək bir işdirr və yeni süngər filtrləri faydalı ola bilər.

aztibb.az