Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

NASA-nın “InSight” Marsa eniş aparatının məlumatlarından istifadə edərək aparılan tədqiqatın dərc olunan nəticələri dördüncü planetin səthinin dərin qatlarında maye suyun olduğuna dair dəlillər göstərir, orada həyat axtarışını inkişaf etdirir və Qırmızı planetin qədim okeanlarında nələrin baş verdiyinə işıq tutur.

2018-ci ildən Qırmızı planetdə olan eniş aparatı dörd il ərzində seysmik məlumatları ölçüb, zəlzələlərin planetin səthini necə silkələdiyini araşdırıb və Marsın dərin qatlarında hansı materialların və ya maddələrin olduğunu müəyyənləşdirib. Bu məlumatlara əsaslanaraq, tədqiqatçılar maye suyun çox güman ki, planetin dərinliklərində olduğunu təsbit ediblər. Su həyat üçün vacib hesab olunur və geoloji tədqiqatlar göstərir ki, planetin səthində 3 milyard ildən çox əvvəl göllər, çaylar və okeanlar olub.

Tədqiqatın müəlliflərindən biri, Kaliforniya Universitetinin San Dieqo Okeanoqrafiya İnstitutundan Vaşan Rayt qeyd edib: “Yer kürəsində kifayət qədər su və enerji mənbələrinin olduğu, planetimizin dərinliklərində mikrobların mövcudluğunu bilirik. İndi məlum olur ki, həyat üçün vacib olan maddələr Marsın yeraltı qatında da mövcuddur”.

Tədqiqat Marsın səthinin 11,5 kilometr ilə 20 km altındakı süxurlarda böyük maye su anbarlarının “InSight” aparatı tərəfindən ölçüldüyünü ən yaxşı şəkildə izah edib. Alimlər qeyd edirlər ki, dərin qatlarda proqnozlaşdırılan maye suyun həcmi fərz edilən qədim Mars okeanlarında olduğu ehtimal ediləndən dəfələrlə çoxdur. Rayt deyib: “Yer üzündə yeraltı sular dəri qatlara sızıb, bu prosesin Marsda da səthin qabığının indikindən daha isti olduğu vaxtlarda baş verdiyini ehtimal edirik”.

Marsın səthinin dərinliklərində olan suyu birbaşa tədqiq etmək üçün heç bir metod yoxdur, lakin müəlliflər nəticələrin Qırmızı planetdə suyun dövr etməsini anlamaq, keçmiş yerüstü suların taleyini öyrənmək, qədimdə və ya indi həyat əlamətlərinin axtarışı və planetdə mövcud olan canlıları qiymətləndirmək üçün mühüm olduğunu bildiriblər.

Tədqiqatın təfsilatı “Proceedings of the National Academy of Sciences” jurnalında dərc olunub. Alimlər son nəticələri Marsın tədqiqi üzrə ən böyük kəşflərdən biri hesab edirlər.

AzərTac