Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

Üçüncü məqalə

Döv­lət qu­ru­cu­lu­ğun­da ən əsas fak­tor qey­ri-hö­ku­mət təş­ki­lat­la­rı­na mü­na­si­bət və onun re­al ide­ya mən­bə­si və­tən­daş cə­miy­yə­ti mə­sə­lə­si­dir. Bu isə ma­hiy­yət­cə döv­lə­tin ali məq­sə­di - xalq-mil­lət ma­raq­la­rı­nın uy­ğun­luq sə­viy­yə­si­ni, baş­qa cür de­sək, və­ziy­yə­ti­ni əks et­di­rir və in­ki­şa­fı­nı müs­bət məz­mun­da da­vam et­di­rən döv­lət­lər öz üzə­ri­nə azad­lıq, plü­ra­lizm, müs­tə­qil şəx­siy­yət nor­ma­la­rı­na ria­yət et­mək, in­ki­şaf et­di­rək və­zi­fə­si­ni gö­tü­rür­lər.

Ta­ri­xən in­san cə­miy­yət­lə­ri ilə ey­ni vaxt­da ya­ran­mış, küt­lə­nin ən xır­da tə­lə­bat eh­ti­yac­la­rın­dan tut­muş bö­yük hü­qu­qi ma­raq­la­rı­na ki­mi çox ge­niş bir sa­hə­ni əha­tə edən və­tən­daş cə­miy­yə­ti bü­tün di­gər ic­ti­mai sa­hə­lər ki­mi ən yet­kin ha­lı­na 1-ci əsr­də çat­mış­dır.

İlk növ­bə­də döv­lət da­xi­lin­də qey­ri-döv­lət, qey­ri-hö­ku­mət ha­ki­miy­yə­ti ma­hiy­yə­ti­ni kəsb edən və­tən­daş cə­miy­yə­ti bü­tün ma­raq­la­rı şəx­siy­yət, və­tən­daş üzə­ri­nə cəm­lə­yib, onun müs­tə­qil ha­ki­miy­yət prin­sip­lə­ri­ni irə­li sü­rür­dü.

Bu qey­ri-hö­ku­mət sis­te­mi­nə müx­tə­lif so­si­al qrup­lar, de­mok­ra­tik ins­ti­tut­lar, ic­ti­mai bir­lik­lər, si­ya­si par­ti­ya­lar, ha­be­lə mək­təb­lər, döv­lət da­xi­lin­də qey­ri-döv­lət iq­ti­sa­di sa­hə­lə­ri, mə­sə­lən sa­hib­kar­lıq fak­tor­la­rı, həm­çi­nin ənə­nə­vi rəs­mi ailə­dən fərq­lə­nən ailə, müs­tə­qil məh­kə­mə­lər, müs­tə­qil mət­bu­at, azad seç­ki hü­qu­qu, azad di­ni sa­hə­lər və s. da­xil ol­maq­la məf­hum­lar və on­la­rın da­şı­dıq­la­rı mə­na­lar­dan da ay­dın ol­du­ğu ki­mi ay­rı­ca bir döv­lət, elə sa­də de­sək cə­miy­yət ide­ya­la­rı dü­şü­nü­lür.

Və­tən­daş cə­miy­yə­ti­nin bü­tün prin­sip­lə­ri döv­lə­tə mü­na­si­bət­də in­san­da-şəx­siy­yət­də və onun döv­lət­də Kons­ti­tut­si­ya hü­qu­qu­nun qo­run­ma­sı­nı eh­ti­va edir. Ne­cə döv­lə­tin və­tən­daş­la­rın ri­fa­hı, hü­quq­la­rı­nın mü­da­fiə­si­nin tən­zim­lən­mə­si üçün qə­bul et­di­yi qə­rar­lar, elə­cə də və­tən­daş cə­miy­yə­ti prin­sip­lə­ri, baş­qa cür de­sək ha­kim si­ya­si rəh­bər­lik­dən tə­ləb­lə­ri tə­bii hü­quq­la­rın qeyd-şərt­siz ta­nın­ma­sı, qo­run­ma­sı, mül­kiy­yət mə­sə­lə­lə­ri, iq­ti­sa­di azad­lıq, şəx­siy­yət to­xu­nul­maz­lı­ğı, qa­nun qar­şı­sın­da ha­mı­nın bə­ra­bər­li­yi, hü­qu­qi döv­lət, plü­ra­lizm, da­nı­şıq­lar, sülh, so­si­al tə­rəq­qi üst-üs­tə düş­mək­lə ye­nə xalq-döv­lət, mil­lət-döv­lət, və­tən­daş-döv­lət həm­rəy­li­yi­ni şərt­lən­di­rir.

Tə­sa­dü­fi de­yil ki, döv­lət və mil­lət vəh­də­ti-həm­rəy­li­yi mil­lə­tin-və­tən­da­şın bu hü­qu­qi-mə­nə­vi əsas­lar sis­te­mi­ni qo­ru­yub ya­şat­ma­sı ilə öl­çü­lür­sə, döv­lə­tin də öz və­tən­daş­la­rı­na bu mi­ra­sı qo­ru­yub sax­la­maq, tət­biq et­mək və gə­lə­cə­yə ötür­mək üçün im­kan­lar ya­rat­ma­sı, azad­lıq­lar ver­mə­si, onu qa­nun ko­deks­lə­ri qüv­vət­lən­dir­mə­si ən üm­də və­zi­fə­lər­dən­dir. Əgər bu döv­lət-mil­lət, və­tən­daş-döv­lət vəh­də­ti po­zu­lar­sa et­no­mil­li tə­rəq­qi­də bö­yük, qar­şı­sı alın­maz uçu­rum­lar baş ve­rə bi­lər və ta­ri­xin bu­na çox­say­da mi­sal­la­rı var­dır.

İn­san-şəx­siy­yət mə­na­fe­yi­ni təm­sil edən və­tən­daş cə­miy­yət­lə­ri­nin bu əsas prin­sip­lə­ri­nin nə­zə­rə alın­ma­dı­ğı, in­kar və rədd edil­di­yi ta­ri­xi si­ya­si sis­tem­lər də ol­muş­dur. De­mok­ra­tik hü­quq­la­rın tap­ta­lan­dı­ğı, vic­dan azad­lı­ğı­nın və­tən­daş­la­rın mil­li var­lı­ğı­nı əks et­di­rən ana di­li­ni, on­dan az əhə­miy­yət kəsb et­mə­yən di­ni­ni, adət-ənə­nə­lə­ri­ni. ta­ri­xi keç­mi­şi­ni, mil­li iden­tik­li­yi­ni- kim­li­yi­ni unut­du­ran dövr­lər, döv­lət­lər və li­der­lər az ol­ma­yıb. Elə 70 il da­xil ol­du­ğu­muz, ate­izm bu­xov­la­rı­nın ha­kim ol­du­ğu So­vet qu­ru­lu­şu­nu gö­tü­rək. Si­ya­si sis­tem cə­miy­yət­dən bü­tün inanc­la­rın-mil­li et­noi­den­tik­li­yin zid­di­nə ge­də­rək ate­izm ide­ya­la­rı ilə tər­bi­yə olun­ma­ğı tə­ləb edir, ya­ra­nan ədə­biy­yat və sə­nət əsər­lə­rin­də to­ta­li­tar prin­sip­lər təb­liğ və təl­qin olu­nur­du. Həm­çi­nin də və­tən­da­şın so­si­al-iq­ti­sa­di tə­ləb­lə­ri, de­mok­ra­tik azad­lıq­la­rı, bü­tün­lük­də və­tən­daş cə­miy­yə­ti qey­ri-iş­lək sis­tem ha­lın­da idi. Azad­lıq, əda­lət, hə­qi­qət ki­mi və­tən­daş əx­la­qı şüu­ru­nu psi­xo­lo­ji ola­raq, ye­ti­şən nəs­lin şüu­run­dan sil­mək təh­lü­kə­si­ni güc­lən­di­rir, küt­lə­ni döv­lət­dən ası­lı və­ziy­yət­də sax­la­yır­dı. Bu­na gö­rə də hə­min si­ya­si qu­ru­lu­şun ta­ri­xə to­ta­li­tar, gü­cün bir əl­də top­lan­dı­ğı av­to­ri­tar, qey­ri-hu­ma­nist, sırf si­ya­si re­jim xa­rak­te­rin­də iz sal­ma­sı heç də tə­sa­dü­fi de­yil.

Be­lə ki, bu döv­lət siyasətin­də xalq küt­lə­lə­ri­nin ali və­tən­daş cə­miy­yə­ti ide­al və ide­ya­la­rı­nın, azad­lıq ar­zu­la­rı və hiss­lə­ri­nin, küt­lə­vi ola­raq və­tən­daş şəx­siy­yət­lə­ri­nin, ge­niş fəl­sə­fi an­lam­da əx­la­qı­nın-azad­lıq, bir­lik ma­raq­la­rı­nın, baş­qa cür de­sək “mən” və “men­ta­li­tet” var­lıq­la­rı­nın onil­lik­lər bo­yu əzi­lib, tap­ta­lan­ma­sı və­tən­daş-döv­lət mü­na­si­bət­lə­ri­ni sis­tem şək­lin­də zə­if­lət­mək­lə, yek­rəng si­ya­si so­vet ideo­lo­gi­ya­sı­nı iç­dən, da­xil­dən da­ğıt­maq­la onun so­nu ol­ma­yan ta­ri­xi­ni ha­zır­la­dı və nə­ti­cə­də məhz mil­lət­lə­rin, xalq­la­rın ümu­mi is­tək­lə­ri­nə uy­ğun bir “ye­ni­dən­qur­ma”,- ha­di­sə­si ilə So­vet im­pe­ri­ya­sı ta­ma­mi­lə sü­qu­ta uğ­ra­dı.

Hey­dər Əli­yev 1993-cü ilin okt­yabr ayı­nın 10-da Res­pub­li­ka sa­ra­yın­da müs­tə­qil Azər­ba­yan Res­pub­li­ka­sı­nın Pre­zi­den­ti ki­mi An­diç­mə mə­ra­si­min­də­ki nit­qin­də SSRİ im­pe­ri­ya­sın­dan ye­ni­cə qop­muş və öl­kə­nin sə­riş­tə­siz si­ya­si rəh­bər­li­yi­nin qey­ri-hü­qu­qi və qey­ri-de­mok­ra­tik ad­dım­la­rı nə­ti­cə­sin­də və­tən­daş mü­ha­ri­bə­si həd­di­nə gə­lib çat­mış mil­li və­tən­daş cə­miy­yə­ti­nin döv­lət-mil­lət, mil­lət-döv­lət əla­qə­lə­ri is­ti­qa­mə­tin­də qar­şı­da da­ya­nan mü­hüm və­zi­fə­lə­rin di­na­mik ida­rə­çi­lik proq­ram la­yi­hə­si­ni irə­li sür­dü.

Bu proq­ram  “Hey­dər Əliyevin Böyük Siyasət Yolu”-nun bü­tün xalq­la po­zi­tiv, si­vil, hü­qu­qi, de­mok­ra­tik ma­hiy­yət­də mü­na­si­bə­ti­ni eh­ti­va edir, elə­cə də müa­sir dün­ya­nın bü­tün qa­baq­cıl öl­kə­lə­ri­nin və­tən­daş cə­miy­yət­lə­ri­nin ri­fa­ha, tə­rəq­qi­yə əsas­la­nan bü­töv hal­da yet­kin müs­tə­qil qey­ri-hö­ku­mət cə­miy­yət­lə­ri­nin zən­cir­va­ri su­rət­də bir-bi­ri­ni ta­mam­la­yan ide­ya və müd­dəa­la­rın­dan qay­naq­la­nır­dı.

Mə­sə­lən, 1. “Azər­bay­can döv­lə­ti de­mok­ra­tik prin­sip­lər əsa­sın­da fəa­liy­yət gös­tər­mə­li­dir, öz ta­ri­xi ənə­nə­lə­rin­dən, mil­li ənə­nə­lə­rin­dən bəh­rə­lə­nə­rək, dün­ya de­mok­ra­ti­ya­sın­dan, ümum­bə­şə­ri də­yər­lər­dən sə­mə­rə­li is­ti­fa­də edə­rək de­mok­ra­tik döv­lət qu­ru­cu­lu­ğu yo­lu ilə get­mə­li­dir. Bi­zim yo­lu­muz bu yol­dur və mən si­zə bir da­ha söz ve­ri­rəm ki, biz məhz bu yol­la ge­də­cə­yik. Bu yol­la get­mək həm ta­ri­xi keç­mi­şi­mi­zə uy­ğun­dur, həm də bir müs­tə­qil döv­lət ki­mi dün­ya si­vi­li­za­si­ya­sı­na da­ha ya­xın­dan qo­vuş­maq üçün la­zı­mi şərt­dir. Bu­nun üçün Azər­bay­can­da bü­tün im­kan­lar ya­ra­nıb və bun­dan son­ra da ya­ra­na­caq­dır”( Hey­dər Əli­yev. Müs­tə­qil­li­yi­miz əbə­di­dir (çı­xış­lar, nitq­lər, bə­ya­nat­lar, mü­sa­hi­bə­lər, mək­tub­lar, mü­ra­ci­ət­lər, fər­man­lar) – Azər­nəşr, Ba­kı, 1993, I cild, səh.201. http://lib.ali­yev-he­ri­ta­ge.org/az/66679364.html).  

Hey­dər Əli­yev ta­rix­yük­lü an­diç­mə mə­ra­si­min­də bə­şə­rin ən ali his­si və fəl­sə­fi - əx­la­qın ən yük­sək prin­si­pi İn­san azad­lı­ğı, vic­dan azad­lı­ğı, söz, dil azad­lı­ğı­nı si­ya­si ida­rə­et­mə stra­te­gi­ya­sı ola­raq önə çə­kib bun­la­ra sa­hib çı­xa­ca­ğı­nı və de­mə­li, “Hey­dər Əli­yevin Bö­yük Siyasət  Yo­lu”-nun mil­li döv­lət ide­ya­sı­nı, həm­çi­nin bu ali ide­ya­nı ta­mam­la­yan Ümum­mil­li Li­der möv­qe­yi­ni ifa­də edir­di. Bu isə öl­kə­də və­tən­daş cə­miy­yə­ti­nin əsa­sı ki­mi bö­yük əhə­miy­yət da­şı­yır. 

Azər­bay­can döv­lə­ti­nin ta­ri­xi şəx­siy­yə­ti, müs­tə­qil res­pub­li­ka­mı­zın bö­yük qu­ru­cu­su Ulu Öndər Hey­dər Əli­yevin “Xalq döv­lət üçün yox, döv­lət xalq üçün ol­ma­lı­dır”; “Fi­kir müx­tə­lif­li­yi tə­bii ha­di­sə­dir”; “Bö­yük siyasəti ki­çik hiss­lə­rə, xır­da mən­fə­ət­lə­rə bağ­la­maq ol­maz”( Hey­dər Əli­yev. Müd­rik  fi­kir­lər. http://www.hey­dar-ali­yev-fo­un­­da­ti­o­n.or­g/az/­cont­­ent/in­dex/85/),- ki­mi dil­lər əz­bə­ri olan fi­kir­lə­ri də öl­kə­miz­də və­tən­daş cə­miy­yə­ti­nə si­ya­si mü­na­si­bə­ti dol­ğun əks et­di­rir, həm­çi­nin bu fi­kir­lər­dən uca­lan müd­rik ta­ri­xi ide­ya­lar ay­rı-ay­rı­lıq­da el­mi təd­qi­qat­lar üçün cid­di  ma­hiy­yə­tin­də möv­zu­la­rı­na yol açır.

Ye­ri gəl­miş­kən onu da qeyd et­mək ye­ri­nə dü­şər ki, Hey­dər Əli­yev “De­mok­ra­ti­ya in­san­la­rın şüu­run­da də­yi­şik­lik de­mək­dir. Bu də­yi­şik­lik heç bir in­qi­lab­la ol­mur, tə­ka­mül yo­lu ilə təd­ri­cən ge­dir”( Hey­dər Əli­yev. Müd­rik  fi­kir­lər. http://www.hey­dar-ali­yev-fo­un­­da­ti­o­n.or­g/az/­cont­­ent/in­dex/85/),- de­yər­kən hə­ya­ti hə­qi­qət­lər­dən çı­xış et­miş və za­man Ulu Öndərin öz qə­naə­tin­də ya­nıl­ma­dı­ğı­nı re­al ger­çək­lik fakt­la­rı ilə təs­diq et­miş­dir. 

Be­lə ki, Ulu Öndər o vaxt­lar müs­tə­qil qə­zet­lər­dən bi­rin­də qar­şı­laş­dı­ğı hə­qi­qə­tə uy­ğun ol­ma­yan və ey­ni za­man­da təh­qir və böh­tan məz­mu­nun­da həm də xal­qın di­ni inan­cı­nın yük­sək mə­mur təm­sil­çi­si haq­qın­da olan bir ya­zı­nı kəs­kin tən­qid et­mək­lə əs­lin­də bü­tün ic­ti­ma­iy­yə­tə de­mok­ra­ti­ya­nın heç də məsuliyyətsizlik, özbaşınalıq olmadığı, kimi müd­rik Li­der töv­si­yə­lə­ri­ni ve­rir­di. Ey­ni za­man­da, bu müd­rik nə­si­hət­lər hü­qu­qu ma­hiy­yə­ti və ye­nə əsas qa­yə, mil­li-mə­nə­vi əsas­la­rı­mı­za söy­kə­nən mil­li döv­lət­çi­lik siyasəti- azər­bay­can­çı­lıq ide­ya­sı­nı əsas­lan­dı­rır­dı. Hə­min Bə­ya­nat­dan bir his­sə­ni bu­ra­da mi­sal gə­tir­mək ye­ri­nə dü­şər: “Azər­bay­can­da söz azad­lı­ğı, mət­bu­at azad­lı­ğı de­mok­ra­ti­ya­nın əsas prin­sip­lə­rin­dən bi­ri ola­raq, tam bər­qə­rar olu­nub­dur. An­caq tə­əs­süf­lər ol­sun ki, bə­zi qə­zet­lər, ay­rı-ay­rı şəxs­lə­rə mən­sub olan qə­zet­lər, ya­xud müs­tə­qil qə­zet­lər, müx­tə­lif par­ti­ya­la­ra mən­sub olan qə­zet­lər Azər­bay­ca­nın Kons­ti­tu­si­ya­sı­nın, Azər­bay­ca­nın qa­nun­la­rı­nın mət­bu­at azad­lı­ğı, söz azad­lı­ğı haq­qın­da ya­rat­dı­ğı şə­ra­it­dən sui-is­ti­fa­də edir­lər. Biz qə­zet­lər­də cox tez-tez ay­rı-ay­rı in­san­la­rın təh­qir olun­ma­sı, on­la­rın haq­qın­da böh­tan­lar, ya­lan­lar ya­zıl­ma­sı­nın şa­hi­di­yik. Mə­nim özü­mü də, Azər­bay­can Pre­zi­den­ti­ni də bə­zi hal­lar­da təh­qir edir­lər, mə­nə böh­tan­lar atır­lar. Mə­nim haq­qım­da müx­tə­lif uy­dur­ma­lar ya­yır­lar. An­caq mən bun­la­ra dö­zü­rəm. Dö­zü­rəm ona gö­rə yox ki, mən bun­la­ra qar­şı qa­nun çər­çi­və­sin­də təd­bir gö­rə bil­mə­rəm. Ona gö­rə ki, mən be­lə ya­zı­la­rın mü­əl­lif­lə­ri­nin hə­rə­kət­lə­ri­ni Azər­bay­ca­nın mə­nə­viy­ya­tı­na, Azər­bay­ca­nın döv­lət­çi­li­yi­nə zidd hə­rə­kət­lər ki­mi qə­bul edi­rəm”(Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Pre­zi­den­ti Heydər Əliyevin  Bə­ya­na­tı.13 avqyst 2001-ci il. http:// lib. ali­yev­he­ri­ta­ge. org/az/8137356.html).

Əl­bət­tə, və­tən­daş cə­miy­yə­ti ha­di­sə­si­ni əsas in­san azad­lıq­la­rı və müs­tə­qil­lik ide­ya­la­rı təş­kil et­di­yi üçün güc Söz azad­lı­ğı, bu is­ti­qa­mət­də də mət­bu­at üzə­ri­nə dü­şür­dü və Hey­dər Əli­yev ye­ni qu­ru­lan müs­tə­qil res­pub­li­ka­mı­zın ida­rə­çi­lik siyasətin­də mil­li mət­bua­tın müs­tə­qil­li­yi, sər­bəst fəa­liy­yə­ti­ni dəs­tək­lə­yir və onun de­mok­ra­tik prin­sip­lər ru­hun­da in­ki­şa­fı­na ça­lı­şır­dı. Həm­çi­nin də Hey­dər  Əliyevin ida­rə­çi­lik prin­si­pin­də mil­li mət­bua­tın sis­tem­li irə­li­lə­yi­şi yal­nız və­tən­daş cə­miy­yə­ti­nin tə­ləb­lə­ri məz­mu­nun­da de­yil, döv­lət siyasəti­nin üz­vü bir par­ça­sı ola­raq plan­laş­dı­rı­lır­dı.

Yük­sək in­tel­lek­tu­al sə­viy­yə­yə və zən­gin in­for­ma­si­ya ma­lik döv­lət xa­di­mi olan Hey­dər Əli­yev söz­süz­dür ki, in­for­ma­si­ya kom­mu­ni­ka­si­ya­la­rı­nın cə­miy­yə­tə küt­lə­vi tə­si­rin­dən və hət­ta bü­tün dün­ya­da ya­yıl­mış so­si­al kom­mu­ni­ka­si­ya pro­ses­lə­rin­dən, həm­çi­nin də mət­bua­tın mə­ca­zi mə­na­da “4-cü ha­ki­miy­yət” ad­lan­ma­sı mə­sə­lə­lə­rin­dən mə­lu­mat­lı idi və onil­lər bo­yu KİV nü­ma­yən­də­lə­ri ilə can­lı ün­siy­yət­də olan bö­yük Li­der öz döv­lət qu­ru­cu­lu­ğu siyasətin­də bu sa­hə­nin sağ­lam ruh­da, hü­qu­qi və de­mok­ra­tik in­ki­şa­fı­nı tən­zim­lə­yən qə­rar­lar qə­bul edir, mü­va­fiq kon­ven­si­ya­lar im­za­la­yır­dı.

“4-cü ha­ki­miy­yət” sö­zün özün­dən də ay­dın ol­du­ğu ki­mi ma­hiy­yət­cə ha­ki­miy­yə­tə mü­xa­lif sa­hə ki­mi dün­ya­nın ən qa­baq­cıl döv­lət­lə­rin­də, əsas da ABŞ-da döv­lət struk­tur­la­rı­nın fəa­liy­yə­ti­ni nə­za­rə­tə gö­tü­rə­rək əsl mü­fət­tiş xa­rak­te­rin­də çı­xış edən mət­bu­at Hey­dər Əli­ye­və gö­rə döv­lə­tə kö­mək­çi nə­həng bir so­si­al qu­rum idi və Ulu Öndər bu sa­hə­ni da­im diq­qət­də sax­la­yır, jur­na­list­lə­rin qal­dır­dı­ğı prob­lem­lə­ri çap olu­nan qa­zet­lə­ri, ya­yın­la­nan ve­ri­liş­lə­ri hər gün iz­lə­mək­lə təh­lil edib vax­tın­da həll olun­ma­sı­nı re­al­laş­dı­rır­dı.

Hey­dər Əli­yev və­tən­daş cə­miy­yə­ti­nin bu əsas sa­hə­si­ni əsl azad söz mey­da­nı­na çe­vi­rə­rək jur­na­list­lə­rin ra­hat iş­lə­mə­si üçün ge­niş şə­rai­t ya­ra­dır­dı. Tə­sa­dü­fi de­yil ki, müs­tə­qil döv­lət ki­mi ilk ad­dı­mı­nı atan Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı ilk Kons­ti­tu­si­ya­sı­na 50-ci mad­də ki­mi KİV-in in­ki­şa­fı­na bağ­lı ta­ri­xi və hə­mi­şə əhəmy­yət­li olan bir qa­nu­nu da­xil et­di. Bu qa­nun “Mad­də 50. Mə­lu­mat azad­lı­ğı I. Hər kə­sin is­tə­di­yi mə­lu­ma­tı qa­nu­ni yol­la ax­tar­maq, əl­də et­mək, ötür­mək, ha­zır­la­maq və yay­maq azad­lı­ğı var­dır. II. Küt­lə­vi in­for­ma­si­ya­nın azad­lı­ğı­na tə­mi­nat ve­ri­lir. Küt­lə­vi in­for­ma­si­ya va­si­tə­lə­rin­də, o cüm­lə­dən mət­bu­at­da döv­lət sen­zu­ra­sı qa­da­ğan­dır. III. Hər kə­sin küt­lə­vi in­for­ma­si­ya va­si­tə­lə­rin­də dərc edi­lən və onun hü­quq­la­rı­nı po­zan və ya mə­na­fe­lə­ri­nə xə­ləl gə­ti­rən mə­lu­ma­tı tək­zib et­mək və ya ona ca­vab ver­mək hü­qu­qu­na tə­mi­nat ve­ri­lir”( Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Kons­ti­tut­si­ya­sı . http:­//aze­r­ba­ij­­an.az­/port­­al/G­e­ner­­al/C­ons­ti­­tu­ti­o­n/­doc/­kons­ti­tut­si­ya.pdf),- Müs­tə­qil res­pub­li­ka­nın döv­lət ida­rə­çi­li­yin­də bir tə­rəf­dən mət­bua­tın in­ki­şa­fı­na, de­mok­ra­tik şü­ur­lu  jur­na­list or­du­su­nun ye­tiş­mə­si­nə tə­kan ve­rir­di, di­gər tə­rəf­dən döv­lət hü­qu­qu­nu cid­di əsas­la­rı­nı şərt­lən­di­rir­di. 

Hey­dər Əli­yevin 2002-ci il­də “Jur­na­list­lə­rin dos­tu” mü­ka­fa­tı­na la­yiq gö­rül­mə­si fak­tı hə­qi­qə­tən öl­kə­də və­tən­daş cə­miy­yə­ti­nin əsas me­xa­niz­mi olan, təc­rü­bə­də döv­lət­lə mü­xa­lif möv­qe­də da­ya­nan 18-ci əsr­dən in­di­yə ki­mi for­mal da ol­sa “4-cü ha­ki­miy­yət” adı­nı da­şı­yan və küt­lə­vi ola­raq  bu ma­hiy­yət­də də qə­bul edi­lən KİV-nin fəa­liy­yə­ti­ni öz döv­lət ida­rə­çi­lik prin­sip­lə­ri ilə möh­kəm­lət­di­yi­ni, ona mey­dan ver­di­yi­ni, nü­fuz qa­zan­dır­dı­ğı­nı ay­dın su­rət­də təs­diq­lə­yir.

Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Kons­ti­tu­si­ya­nın II - Əsas hü­quq­lar. Azad­lıq­lar və Və­zi­fə­lər böl­mə­si­nin 25, 26, 28, 29. 36, 47, 48, 49-cu mad­də­lə­ri, ha­be­lə di­gər böl­mə, fə­sil və müd­dəa­la­rı da öl­kə­də və­tən­daş cə­miy­yə­ti­nin tam ola­raq ma­raq­la­rı­nı əha­tə edi­di.

Mə­sə­lən, Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Kons­ti­tu­si­ya­sı­nın 29-cu mad­də­si mül­kiy­yət hü­qu­qu və­tən­daş cə­miy­yə­ti­nin dün­ya­nın hər bir nöq­tə­sin­də döv­lət və xalq küt­lə­lə­ri müs­tə­vi­sin­də hü­qu­qi və mə­nə­vi ma­hiy­yət­də ən həs­sas prob­le­mi­nin həl­li­ni təs­bit edir: “I. Hər kə­sin mül­kiy­yət hü­qu­qu var­dır. II. Mül­kiy­yə­tin heç bir nö­vü­nə üs­tün­lük ve­ril­mir. Mül­kiy­yət hü­qu­qu, o cüm­lə­dən xü­su­si mül­kiy­yət hü­qu­qu qa­nun­la qo­ru­nur. III. Hər kə­sin mül­kiy­yə­tin­də da­şı­nar və da­şın­maz əm­lak ola bi­lər. Mül­kiy­yət hü­qu­qu mül­kiy­yət­çi­nin tək­ba­şı­na və ya baş­qa­la­rı ilə bir­lik­də əm­la­ka sa­hib ol­maq, əm­lak­dan is­ti­fa­də et­mək və onun ba­rə­sin­də sə­rən­cam ver­mək hü­quq­la­rın­dan iba­rət­dir. IV. Heç kəs məh­kə­mə­nin qə­ra­rı ol­ma­dan mül­kiy­yə­tin­dən məh­rum edi­lə bil­məz. Əm­la­kın tam mü­sa­di­rə­si­nə yol ve­ril­mir. Döv­lət eh­ti­yac­la­rı üçün mül­kiy­yə­tin öz­gə­nin­ki­ləş­di­ril­mə­si­nə yal­nız qa­baq­ca­dan onun də­yə­ri­ni əda­lət­li ödə­mək şər­ti ilə yol ve­ri­lə bi­lər. V. Xü­su­si mül­kiy­yət so­si­al öh­də­lik­lə­rə sə­bəb olur. VI. So­si­al əda­lət və tor­paq­lar­dan sə­mə­rə­li is­ti­fa­də məq­sə­di ilə tor­paq üzə­rin­də mül­kiy­yət hü­qu­qu qa­nun­la məh­dud­laş­dı­rı­la bi­lər. VII. Döv­lət və­rə­sə­lik hü­qu­qu­na tə­mi­nat ve­rir”( Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Kons­ti­tut­si­ya­sı . http:­//aze­r­ba­ij­­an.az­/port­­al/G­e­ner­­al/C­ons­ti­­tu­ti­o­n/­doc/­kons­ti­tut­si­ya.pdf).

Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Kons­ti­tu­si­ya­nın 56-cı mad­də­si də və­tən­daş cə­miy­yə­ti­nin seç­mək və se­çil­mək bə­şə­ri və dün­yə­vi azad­lıq hü­qu­nu mü­da­fiə edir: “Mad­də 56. Seç­ki hü­qu­qu I. Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı və­tən­daş­la­rı­nın döv­lət or­qan­la­rı­na seç­mək və se­çil­mək, ha­be­lə re­fe­ren­dum­da iş­ti­rak et­mək hü­qu­qu var­dır. II. Məh­kə­mə­nin qə­ra­rı ilə fəa­liy­yət qa­bi­liy­yət­siz­li­yi təs­diq olun­muş şəxs­lə­rin seç­ki­lər­də, ha­be­lə re­fe­ren­di­um­da iş­ti­rak et­mək hü­qu­qu yox­dur. III. Hər­bi qul­luq­çu­la­rın, ha­kim­lə­rin, döv­lət mə­mur­la­rı­nın, din xa­dim­lə­ri­nin, məh­kə­mə­nin qa­nu­ni qüv­və­yə min­miş hök­mü ilə azad­lıq­dan məh­rum edil­miş şəxs­lə­rin, bu Kons­ti­tu­si­ya­da və qa­nun­da nə­zər­də tu­tu­lan di­gər şəxs­lə­rin se­çil­mək hü­qu­qu qa­nun­la məh­dud­laş­dı­rı­la bi­lər”( Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Kons­ti­tut­si­ya­sı . http:­//aze­r­ba­ij­­an.az­/port­­al/G­e­ner­­al/C­ons­ti­­tu­ti­o­n/­doc/­kons­ti­tut­si­ya.pdf).

Mə­lum­dur ki, və­tən­daş cə­miy­yə­ti lap qə­dim si­vi­li­za­si­ya­la­rın­dan baş­la­ya­raq kons­ti­tut­si­ya­lı döv­lət ha­ki­miy­yə­ti döv­rü­nə ki­mi hə­mi­şə fər­di sa­hib­kar­lıq­la öz möv­cud­lu­ğu­nu təs­diq et­miş­dir. Bu ba­xım­dan “Azad sa­hib­kar­lıq hü­qu­qu I. Hər kəs im­kan­la­rın­dan, qa­bi­liy­yə­tin­dən və əm­la­kın­dan sər­bəst is­ti­fa­də edə­rək tək­ba­şı­na və ya baş­qa­la­rı ilə bir­lik­də azad sa­hib­kar­lıq fəa­liy­yə­ti və ya qa­nun­la qa­da­ğan edil­mə­miş di­gər iq­ti­sa­di fəa­liy­yət nö­vü ilə məş­ğul ola bi­lər. II. Döv­lət sa­hib­kar­lıq sa­hə­sin­də yal­nız döv­lət ma­raq­la­rı­nın, in­san hə­ya­tı­nın və sağ­lam­lı­ğı­nın mü­da­fiə­si ilə bağ­lı tən­zim­lə­mə­ni hə­ya­ta ke­çi­rir”( Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Kons­ti­tut­si­ya­sı. http:­//aze­r­ba­ij­­an.az­/port­­al/G­e­ner­­al/C­ons­ti­­tu­ti­o­n/­doc/­kons­ti­tut­si­ya.pdf), – Mad­də (59)-nin Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Kons­ti­tu­si­ya­sın­da yer al­ma­sı döv­lət tə­rə­fin­dən xal­qa öz ri­fa­hı­nı əl­də et­mə­si üçün ge­niş im­kan­lar aç­ma­sı­nın qa­ran­tı ki­mi diq­qət cəlb edir.

Öl­kə­nin iq­ti­sa­di hə­ya­tın­da bu qa­nu­nun təs­di­qi özü­nü sa­hib­kar­lı­ğın in­ki­şa­fı­nın ge­niş üfüq­lə­rin­də ay­dın gös­tər­di. Mə­sə­lən, Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı Na­zir­lər Ka­bi­ne­ti 1997-ci il­də “döv­lət büd­cə­si­nin “Ki­çik sa­hib­kar­lı­ğa in­ves­ti­si­ya yar­dı­mı” mad­də­sin­də nə­zər­də tu­tu­lan və­sai­tin bö­lüş­dü­rül­mə­si və is­ti­fa­də­si haq­qın­da Əsas­na­mə”-ni təs­diq et­dik­dən son­ra Sa­hib­kar­lı­ğa Yar­dım Mil­li Fon­du sa­hib­kar­lıq sub­yekt­lə­ri­nə gü­zəşt­li kre­dit­lə­rin ve­ril­mə­si işini hə­ya­ta ke­çi­ril­miş­dir.

Heç də tə­sa­dü­fi de­yil ki, bu­nun­la həm öl­kə­nin iq­ti­sa­di gü­cü art­dı, həm də və­tən­daş cə­miy­yə­ti­nin azad fər­di fəa­liy­yət, müs­tə­qil ink­şaf, ey­ni za­man­da de­mok­ra­tik əsas­la­rı xey­li möh­kəm­lən­di.

Biz Azər­bay­can xal­qı­nınn Ulu Öndəri Hey­dər Əli­yevin si­ya­si ir­sin­də döv­lət qu­ru­cu­lu­ğu mə­sə­lə­lə­ri­ni fəl­sə­fi-si­ya­si və fəl­sə­fi-etik kon­tekst­lər­dən nə­zər­dən ke­çir­di­yi­miz bu ya­rım­fə­sil­də onun və­tən­daş cə­miy­yə­ti­nin in­ki­şa­fı ilə bağ­lı gör­dü­yü bö­yük iş­lər­dən bəhs edər­kən bu is­ti­qa­mət­də çox­par­ti­ya­lı­lıq və si­ya­si par­ti­ya­lar mə­sə­lə­si­ni qeyd et­mə­yə bil­mə­rik.

Be­lə ki, bir ka­mil şəx­siy­yət ki­mi de­mok­ra­ti­ya­nı, plü­ra­liz­mi   qə­bul edən və bu amil­lə­ri döv­lə­tin, elə­cə də və­tən­daş cə­miy­yə­ti­nin sü­tün­la­rı ola­raq güc­lən­di­rən Ulu Öndər gənc müs­tə­qil Azər­bay­can döv­lə­tin­də çox­par­ti­ya­lı­lıq siyasəti­ni də uğur­la hə­ya­ta ke­çir­miş­dir. Bu gün öl­kə­miz­də əsası Hey­dər Əli­yev tə­rə­fin­dən qo­yul­muş, 2004-cü ilə ki­mi Səd­ri ol­du­ğu və sı­ra­la­rın­da 500 min­dən çox və­tən­da­şı­mı­zı bir­ləş­di­rən   Ye­ni Azər­bay­can Par­ti­ya­sı da da­xil ol­maq­la rəs­mi döv­lət qey­diy­ya­ta alın­mış 56 si­ya­si par­ti­ya fəa­liy­yət gös­tə­rir. Bun­lar ara­sın­da tə­bii ola­raq mü­xa­li­fət par­ti­ya­lar da var­dır .

Hey­dər Əli­yev 1993-cü il­də­ an­diç­mə mə­ra­si­mindəki nit­qin­də hə­min vaxt mü­xa­li­fət yön­lü si­ya­si par­ti­ya­la­rın fəa­liy­yə­ti ilə bağ­lı na­ra­hat fi­kir­lə­ri­ni açıq­la­yar­kən döv­lət siyasətin­də on­la­rın ye­ri­ni və ro­lu­nu la­büd he­sab et­di­yi­ni vur­ğu­la­ya­raq bə­yan edir­di ki, “Si­ya­si par­ti­ya­lar, hə­rə­kat­lar Azər­bay­can­da sər­bəst fəa­liy­yət gös­tə­rə bi­lər­lər. La­kin heç bir si­ya­si par­ti­ya­nın və ya hə­rə­ka­tın, ic­ti­mai-si­ya­si təş­ki­la­tın si­lah­lı dəs­tə­lə­ri, si­lah­lı qüv­və­lə­ri ola bil­məz! Bu gün mən bu­nu bü­tün Azər­bay­can və­tən­daş­la­rı qar­şı­sın­da tam qə­tiy­yət­lə bə­yan edi­rəm. Vax­ti­lə Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın ic­ti­mai-si­ya­si hə­ya­tın­da müs­bət rol oy­na­mış Xalq Cəb­hə­si­nin çox mən­fi təc­rü­bə­si tə­əs­süf ki, Azər­bay­can­da ay­rı-ay­rı qey­ri-qa­nu­ni si­lah­lı dəs­tə­lə­rin ya­ran­ma­sı­na və fəa­liy­yət gös­tər­mə­si­nə sə­bəb ol­muş­dur. Gü­man edi­rik ki, bü­tün par­ti­ya­lar, hə­rə­kat­lar, ic­ti­mai-si­ya­si təş­ki­lat­lar öz si­lah­lı dəs­tə­lə­rin­dən im­ti­na edə­cək­lər. Cə­miy­yə­ti­miz­də bir si­lah­lı dəs­tə ola bi­lər, o da döv­lə­tin si­lah­lı qüv­və­lə­ri­dir. Biz ha­mı­mız bir­lik­də qey­ri-qa­nu­ni si­lah­lı dəs­tə­lə­rin ləğv olun­ma­sı­na ça­lış­ma­lı­yıq və bu da res­pub­li­ka­mız­da da­xi­li ic­ti­mai-si­ya­si sa­bit­lik ya­ran­ma­sı üçün əsas şərt­dir”( Hey­dər Əli­yev. Müs­tə­qil­li­yi­miz əbə­di­dir (çı­xış­lar, nitq­lər, bə­ya­nat­lar, mü­sa­hi­bə­lər, mək­tub­lar, mü­ra­ci­ət­lər, fər­man­lar) – Azər­nəşr, Ba­kı, 1993, I cild, səh.201. http://lib.ali­yev-he­ri­ta­ge.org/az/66679364.html).

Nə­ha­yət, və­tən­daş cə­miy­yə­ti­nin da­im mü­da­fiə­si­nə qalx­dı­ğı vic­dan azad­lı­ğı mə­sə­lə­si, onun əsas me­yar­la­rın­dan olan din siyasəti həm Hey­dər Əli­yevin im­za­la­mış ol­du­ğu 1995-ci il Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Kons­ti­tu­si­ya­sın­da, həm də Ulu Öndərin bü­tün si­ya­si fəa­liy­yət plat­for­ma­sın­da ən mər­kə­zi yer­də da­yan­mış, öl­kə və­tən­daş­la­rı­nın vic­dan azad­lı­ğı­nın tə­mi­nat­çı­sı ol­muş­dur.

Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Pre­zi­den­ti Hey­dər Əli­yev 1999-cu il­də öl­kə­miz­də­ki di­ni kon­fes­si­ya­la­rın baş­çı­la­rı­nı qə­bul edər­kən vic­dan azad­lı­ğı ilə bağ­lı tək­cə fəl­sə­fi-əx­laq nöq­te­yi-nə­zə­rin­dən de­yil, ey­ni za­man­da si­ya­si fəl­sə­fə ba­xı­mın­dan də­rin məz­mun­lu əhə­miy­yət­li fi­kir­lə­ri­ni bö­lüş­müş­dür: “...bi­zim xal­qı­mı­zın, döv­lə­ti­mi­zin son il­lər­də­ki ən mü­hüm nai­liy­yət­lə­rin­dən bi­ri odur ki, nə­in­ki han­sı­sa mü­na­qi­şə­yə, hət­ta azər­bay­can­lı­lar tə­rə­fin­dən di­gər xalq­la­ra və ya mü­səl­man di­ni tə­rə­fin­dən xris­ti­an­lı­ğa və ək­si­nə, xris­ti­an di­ni, yə­hu­di di­ni tə­rə­fin­dən mü­səl­man di­ni­nə pis ya­na­şıl­ma­sı hal­la­rı­nı ta­ma­mi­lə ara­dan qal­dı­ra bil­mi­şik. Bu, Azər­bay­ca­nın re­al­lı­ğı­dır. Bu ba­xım­dan, he­sab edi­rəm, biz cə­sa­rət­lə de­yə bi­lə­rik ki, Bir­ləş­miş Mil­lət­lər Təş­ki­la­tı­nın, YU­NES­KO-nun to­le­rant­lı­ğa na­il ol­maq ba­rə­də ça­ğı­rı­şı­nı uğur­la hə­ya­ta ke­çi­ri­rik.      

...Əl­bət­tə, Azər­bay­can­da möv­cud olan mil­lət­lə­ra­ra­sı, din­lə­ra­ra­sı, et­nik və­ziy­yət yük­sək qiy­mə­tə la­yiq­dir. Bu, ha­mı­nın - həm azər­bay­can­lı­la­rın, həm rus­la­rın, həm uk­ray­na­lı­la­rın, həm yə­hu­di­lə­rin di­gər mil­lət­lər­dən olan in­san­la­rın, o cüm­lə­dən bi­zim di­ni kon­fes­si­ya­la­rın - Azər­bay­can­da baş­lı­ca di­ni­miz olan is­lam di­ni­nin, xris­ti­an-pra­vos­lav, yə­hu­di din­lə­ri­nin səy­lə­ri ilə əl­də edil­miş­dir. He­sab edi­rəm ki, bi­zim nə­in­ki əl­də olun­muş nai­liy­yət­lə­ri möh­kəm­lən­dir­mə­yə, həm də da­ha çox iş gör­mə­yə və bü­tün dün­ya­ya nü­ma­yiş et­dir­mə­yə im­ka­nı­mız var ki, əha­li­si­nin ək­sə­riy­yə­ti ba­xı­mın­dan mü­səl­man öl­kə­si olan Azər­bay­can­da hə­qi­qə­tən de­mok­ra­tik, hü­qu­qi, dün­yə­vi döv­lət qu­ru­lur, bu­ra­da dün­yə­vi cə­miy­yət ar­tıq for­ma­laş­mış­dır, to­le­rant­lıq prin­si­pi nə­in­ki möv­cud­dur, həm də ha­kim möv­qe tu­tur”( Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Pre­zi­den­ti Heydər Əliyevin  öl­kə­miz­də­ki di­ni kon­fes­si­ya­la­rın baş­çı­la­rı­nı qə­bul edər­kən söh­bə­tin­dən http://­scwra.­gov.az­/ar­tic­le­/71/). 

Ulu Öndər bu ta­ri­xi çı­xı­şın­da re­gi­on­da di­ni zə­min­də baş ver­miş bir mü­na­qi­şə ilə bağ­lı tə­əs­sü­ra­tı­nı və əs­lin­də hə­min gö­rü­şün təş­kil olun­ma­sı­nın əsas sə­bə­bi­ni açıq­la­yar­kən konk­ret ola­raq və­tən­daş cə­miy­yə­ti­ni da­im dü­şün­dü­rən cid­di bir ami­li - vic­dan azad­lı­ğı mə­sə­lə­si­ni önə çək­miş­dir: “Siz bi­lir­si­niz, son vaxt­lar mü­əy­yən hal­lar olub ki, bi­zim in­zi­ba­ti or­qan­lar bə­zi din­lə­rin, o cüm­lə­dən lü­te­ran, apos­tol məz­həb­lə­ri­nin nü­ma­yən­də­lə­ri­nə qar­şı bə­zi in­zi­ba­ti təd­bir­lər gö­rüb­lər. Yə­ni bə­zi­lə­ri he­sab edib ki, bap­tist­lə­rin, da­ha han­sı­sa sek­ta­nın ay­rı-ay­rı nü­ma­yən­də­lə­ri Azər­bay­can­lı­la­rı bu di­nə döndər­mə­yə, baş­qa söz­lə, mü­səl­ma­nı xris­ti­an, bap­tist, ka­to­lik, nə bi­lim, da­ha nə et­mə­yə cəhd gös­tə­rir­lər. Açıq de­yi­rəm, bu iş­də cid­di səhv­lə­rə yol ve­ril­miş­dir. Mən bu­nu eşi­dən­də, xü­su­sən də Ame­ri­ka Bir­ləş­miş Ştat­la­rı­nın bə­zi konq­res­men­lə­rin­dən, Azər­bay­ca­nın bö­yük dos­tu, ABŞ se­na­to­ru Bra­un­bek­dən mə­nə bu hal­lar­la əla­qə­dar na­ra­hat­lıq bil­di­rən mək­tub­lar gə­lən­də Təh­lü­kə­siz­lik Şu­ra­sı­nın xü­su­si ic­la­sı­nı ça­ğır­dım. Mü­va­fiq rəh­bər iş­çi­lə­ri din­lə­dim, və­ziy­yət­lə ta­nış ol­dum, la­zı­mi gös­tə­riş­lər ver­dim. Gös­tə­riş­lər isə on­dan iba­rət­dir ki, in­san azad­dır, in­san azad­lı­ğı bü­tün sa­hə­lər­də azad­lı­ğın ol­ma­sı­nı nə­zər­də tu­tur. Biz şəx­siy­yət azad­lı­ğı­nı Azər­bay­can­da de­mok­ra­tik cə­miy­yə­tin baş­lı­ca ami­li elan et­mi­şik. De­mok­ra­tik­ləş­dir­mə və de­mok­ra­tik döv­lət qu­ru­cu­lu­ğu, de­mok­ra­tik cə­miy­yə­tin for­ma­laş­dı­rıl­ma­sı hər şey­dən ön­cə şəx­siy­yət azad­lı­ğı­nı, in­san azad­lı­ğı­nı, söz azad­lı­ğı­nı, mət­bu­at azad­lı­ğı­nı, bir söz­lə, bü­tün in­san azad­lıq­la­rı­nı, di­ni eti­qad azad­lı­ğı­nı, vic­dan azad­lı­ğı­nı nə­zər­də tu­tur. İn­san azad­dır. Han­sı Al­la­ha si­ta­yiş et­mək is­tə­yir­sə, qoy ona da si­ta­yiş et­sin. İn­sa­nı bir din­dən baş­qa bir di­nə keç­mə­yə məc­bur et­mək ol­maz. Əgər in­san özü, da­xi­lən bu­nu is­tə­yir­sə, on­da bu­nu heç kim ona qa­da­ğan edə bil­məz” (Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Pre­zi­den­ti Heydər Əliyevin  öl­kə­miz­də­ki di­ni kon­fes­si­ya­la­rın baş­çı­la­rı­nı qə­bul edər­kən söh­bə­tin­dən http://­scwra.­gov.az­/ar­tic­le­/71/.).

Be­lə­lik­lə,“Heydər Əliyev siyasəti və milli dövlət  quruculuğu” yarımfəslinin “Konstitutsiya hüququ” bölümünü bitirərkən elmi təhlillərimizi yekunlaşdırıb XX əsrin məşhur vətən mövzulu kino-filimlərindən “Qılınc və qalxan”-da səslənən və kütləvi surətdə dövrün yetkin yaşda olan insanlarının dillər əzbəri olan “Hardan başlanır vətən” mahnısının ilk sətirlərindən ucalan ideyanı diqqətə gətirmək istəyirik.

Vətən - torpaqlarımızın üzərindəki qum dənəciklərindən, bizim çiçəklərdən, bizim çaylar, bizim bulaqlar,  bizim dağlar, bizim vətən sərhədlərimiz, bizim vətən adamı-vətəndaşlardan, beləcə Vətən bizim olan hər şeydən başlayırsa əlbəttə ki, bu varlıqda dövlətimizin, xalqımızin, bizim bu günümüzün, sabahımız - gələcəyimizin qarantı Konstitutsiyamız əsas təşkil edir. Deməli, Vətən sözsüz və qeyd-şərtsiz olaraq xalqdan, dövlət və Konstitusiyadan başlayır.

Konstitusiya hər bir hüquqi, demokratik dövlətin vətəndaşlarının hüquq və azadlıqlarının təminatçısı, ölkənin hüquqi, siyasi, iqtisadi strategiyasının məcmusu, idarəetmə kodeksidir, eyni zamanda dövlət və millət-xalq arasında münasibət normalarını tənzimləyən ali rəsmi sənəddir.

Xüsusilə, qeyd etmək lazımdır ki, “Hey­dər Əliyevin Böyük Siyasət Yolu” konsepsiyasının əsl ma­hiy­yə­ti­ni dərk et­mək üçün Hey­dər Əliyevin döv­rü­nü və dün­ya­gö­rü­şü­nü, qüd­rət­li döv­lət rəh­bə­ri­nin zən­gin si­ya­si ir­si­ni də­rin­dən bil­mək, diq­qət­lə öy­rən­mək la­zım­dır. Bun­lar və “Se­çil­miş” ol­maq, hə­ya­tı­nı xal­qı­nın döv­lət müs­tə­qil­li­yi­nə, mil­li ide­ya­nın qo­runmasına, in­ki­şafına həsr et­miş Li­der­ key­fiy­yət­lə­ri­ni mey­da­na çı­xa­ran fak­tor­lar “Hey­dər Əliyevin Böyük Siyasət Yolu” sis­te­mi­nin Konstitutsiya Hüququ strategiyasının əsas­la­rı­nı təş­kil edir.   

XX əsrin Azərbaycan dahisi, müd­rik Ümummilli Lider “Hey­dər Əliyevin Böyük Siyasət Yolu”  si­ya­si kon­sep­si­ya­sı­nın Konstitutsiya Hüququ gə­lə­cə­yə İnam his­si­dir. Bu­dur! Bu müd­rik, uzaq­gö­rən dü­şün­cə­dən uca­lan inam ar­tıq 20-dən çox müddətdə, de­mə­li, heç də qı­sa ol­ma­yan bir  zaman kəsimində öl­kə­nin bü­tün sa­hə­lər­də ən yük­sək nə­ti­cə­lər­də əks olu­nan di­na­mik in­ki­şa­fın­da öz təs­di­qi­ni tap­maq­da­dır və Ulu Öndərin son­suz fə­da­kar­lıq­lar ba­ha­sı­na qur­du­ğu gənc Müs­tə­qil Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı onun inan­dı­ğı, eti­bar et­di­yi hə­qi­qi və si­ya­si va­ri­si Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Pre­zi­den­ti cə­nab İl­ham Əliyevin bö­yük in­tel­lek­tu­al si­ya­si ida­rə­çi­lik gü­cü, xalq­la həm­rəy­lik, dün­ya ic­ti­mai-si­ya­si dü­şün­cə­si­nin mo­dern cə­miy­yət stan­dart­la­rı­na uy­ğun şə­kil­də ye­rit­di­yi ənə­nə­vi mil­li, ra­sio­nal-hü­qu­qi mo­dern ida­rə­çi­lik siyasəti ilə XXI əs­rin ye­ni onil­lik­lə­ri­nə doğ­ru  ad­dım­la­maq­da­dır.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin “Azərbaycan Respublikasında 2025-ci ilin “Konstitusiya və Suverenlik İli” Elan edilməsi haqqında” 28 dekabr 2024-cü il tarixli Sərəncamı   Azərbaycanda Konstitutsiya Hüququnun dövlət tərəfindən daimi diqqət və qayğı ilə qorunduğunu və inkişaf etdirildiyini bir daha təsdiq edir.

Əminik ki,   2025-ci ilin “Konstitusiya və Suverenlik İli” Elan edilməsi bütün sahələr kimi Elm sahəsində də xüsusi canlanmaya səbəb olacaq, yeni-yeni elmi tədqiqatlarının meydana çıxmasına təkan verəcəkdir.

Xatirə QULİYEVA, AMEA-nın Fəlsəfə və Sosiologiya institutunun şöbə müdiri, fəlsəfə elmləri doktoru

© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.science.gov.az saytına istinad zəruridir.