Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

İnsanların əksəriyyəti yalnız bir və ya iki dildə danışsa da, bəziləri bir çox dili də öyrənə bilir. Bu insanlara poliqlotlar deyilir və onların üzərində aparılan son tədqiqat beyin yarımkürəsinin insan ünsiyyətinin əsas metodu olan dillə necə davrandığını başa düşməyə kömək edir.

Bir qrup poliqlotun iştirak etdiyi yeni araşdırma zamanı iştirakçıların müxtəlif dillərdə oxunan mətnlərini dinləyərkən, onların beyin fəaliyyəti funksional maqnit rezonans görüntüsü adlı metoddan istifadə etməklə izlənilib.

Maraqlı bir istisna olmaqla, 5 və ya 54 dil arasında danışan bu poliqlotlar daha az istifadə olunan dillərlə müqayisədə ən təcrübəli olduqları dilləri eşitdikdə, beyin yarımkürəsinin emal şəbəkəsində iştirak edən beyin qabığı bölgələrində aktivlik artıb.

Massaçusets Texnologiya İnstitutunun üzvü, nevroloq Evelina Fedorenko deyib: “Hesab edirik ki, bu, yaxşı bildiyiniz bir dili emal edərkən, linqvistik əməliyyatların tam dəstini - beyninizdəki dil sisteminin dəstəklədiyi əməliyyatları əks etdirir. Siz yaddaşdan bütün söz mənalarına daxil ola bilərsiniz, ayrı-ayrı sözlərdən söz birləşmələri və cümlələr qura, mürəkkəb cümlə səviyyəli mənalara çıxış əldə edə bilərsiniz”.

Ancaq bir istisna tədqiqatçıların diqqətini daha çox çəkib. İştirakçıların bir çoxunda ana dillərini dinləmək digər dilləri eşitməklə müqayisədə daha az beyin reaksiyasına səbəb olub və qavrama qabiliyyəti orta hesabla 25 faiz azalıb. Bəzi poliqlotlarda isə ana dilinə qulaq asmaq beyindəki dil şəbəkəsinin bütün hissəsini deyil, yalnız bir tərəfini aktiv edib. Fedorenko tədqiqatın poliqlot iştirakçılarına istinad edərək əlavə edib: “İnsanın ana dili ən azı bu populyasiyada imtiyazlı statusa malik ola bilər”.

Alimlər müəyyən ediblər ki, beyindəki dil şəbəkəsi onun frontal və temporal adlı hissələrində yerləşən bir neçə sahəni əhatə edir. Bu şəbəkə şifahi, yazılı, imzalı və s. modallıqlar üzrə qavramanı və istehsalı dəstəkləyir, habelə bizə fikirlərimizi söz ardıcıllığına kodlamağa və başqalarının fikirlərini onların çıxışlarından deşifrə etməyə kömək edir.

Tədqiqatda 19-71 yaş arası 20-si kişi və 14-ü qadın olmaqla 34 poliqlot iştirak edib. Onların iyirmi biri ingiliscə, qalanları isə fransız, rus, ispan, holland, alman, macar və Çin dillərində danışanlar olublar. Səkkiz dildə olan keçidlərin səsyazmalarını dinləyərkən, onların beyin fəaliyyətinə nəzarət edilib. Alimlər belə nəticəyə gəliblər ki, poliqlotlarla bağlı tədqiqatlar beyində bəzi funksiyalar - koqnitiv və sinir infrastrukturu haqqında daha çox məlumat verə bilər.

AzərTac