Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

Rusiya alimləri insan beynini təqlid edən kompüterin hazırlanması üçün zəruri olan ilk süni neyronun yaradılması üzərində işləyirlər. Bu element adətən nevroloq adlanır. Əvvəllər mütəxəssislər beyin sinapslarının işini təqlid edən memristorların necə hazırlanacağını artıq öyrəniblər. Onları nevristorla birləşdirsəniz, hazırda fiziki səviyyədə ən qabaqcıl neyron şəbəkə alqoritmlərini hesablaya bilən çip əldə edə bilərsiniz.

Mütəxəssislərin fikrincə, bu, çoxlu imkanlar açacaq və xüsusən də belə qurğular robotlarda, dronlarda və digər avadanlıqlarda quraşdırıla bilər.

Mütəxəssislər nevristoru - insan beynini təqlid edən gələcək neyromorf kompüterin əsas hissələrindən birinə çevrilməli olan neyronun süni analoqunu hazırlayır. Alimlər artıq sinaps rolunu oynayan (neyronlar arasında impulslar ötürən) memristorlar yarada bilərlər, ona görə də onlar sinir hüceyrəsinin analoqunu qura bilsələr, bu, onları neyron şəbəkəsinin fiziki təcəssümünə xeyli yaxınlaşdıracaq.

“Bizə proqram emalına ehtiyac olmadan bütün neyron şəbəkə alqoritmlərini fiziki səviyyədə icra edə bilən xüsusi çiplərə ehtiyacımız var. Bunun üçün xüsusi elementlər lazımdır - sinapsların işini təqlid edən memristorlar və neyronları təqlid edən nevristorlar. Əgər siz onları insan beynində necə işlədiyini birləşdirsəniz, o zaman ən yeni və ən qabaqcıl alqoritmlər aparatda daha səmərəli və tez yerinə yetiriləcək”, - Nanoelektronika üçün Funksional Materiallar və Cihazlar Laboratoriyasının baş elmi işçisi Anton Hanas bildirib.

Müasir neyron şəbəkə texnologiyaları öz proqram hissəsində fəal şəkildə inkişaf edir. Lakin bu alqoritmlər hələ də adi elektron kompüterlərdə hesablanır. Bunun üçün çox güclü kompüterlər və böyük miqdarda enerji tələb olunur, ona görə də neyron şəbəkələrinin imkanlarından kompakt, avtonom cihazda istifadə etmək olmaz. Alimlər neyromorf kompüter yaratmağa müvəffəq olduqdan sonra onu PUA-lara, robotlara və digər avadanlıqlara quraşdırmaq olar, - tərtibatçılar izah ediblər.

İnsan beynindəki bir neyronda bir çox giriş var - dendritlər və bir çıxış - bir akson, elektrik impulsunun növbəti neyrona ötürülməsi. Hər bir sinir hüceyrəsi qonşu olanlardan çoxlu impulslar alır və nəticədə neyron daxilindəki yük müəyyən müddətə artır. Müəyyən bir həddi keçdikdən sonra atəş mexanizmi işə salınır və impuls daha da ötürülür.

Bu prosesi süni şəkildə təkrarlamaq üçün alimlərə üç element lazımdır. Birincisi, tutum yükün yığıldığı bir neyron membranının analoqudur. İkincisi, müəyyən bir gərginlikdə işləmə mexanizmi və üçüncüsü, yükün sızması mexanizmidir.

Sözün əsl mənasında, hamı indi süni intellekti müəyyən bir cihazda öyrədir. Lakin iri neyron şəbəkələri yığcam avadanlıqlarda yerləşdirmək üçün hələ ki, kifayət qədər imkan yoxdur. Məsələn, robot aparat neyron şəbəkəsi ilə təchiz olunubsa, o, ətrafdakı dəyişikliklərə asanlıqla uyğunlaşa bilir. Və belə bir kompüteri olan dron müdaxilədən yan keçməyi öyrənə bilərdi.

“TelecomDaily” informasiya və analitik agentliyinin baş direktoru Denis Kuskovun sözlərinə görə, tərtibatçılar uğurlu olarsa, həm korporativ, həm də fərdi istehlakçılar aparat neyron şəbəkələrindən istifadə edəcəklər.

“İndi bütün dünya məlumatları uzaq serverlərə göndərməkdənsə, bütün mürəkkəb hesablamaları son cihazlara yaxınlaşdırmağa doğru irəliləyir. Bununla belə, məsələn, bir smartfonu hardware neyron şəbəkəsi ilə təchiz etmək üçün siz aparat və proqram təminatı tələblərinin nə olacağını, bunun üçün nə qədər daxili RAM tələb olunduğunu və hansı prosessorun olduğunu başa düşməlisiniz. Qacetin belə elementləri yerləşdirməyə hazır olması lazımdır”, - Denis Kuskov bildirib.

Aztibb.az