Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

Əli­yev Cə­lal Əlir­za oğ­lu 30 iyun 1928-ci il­də Nax­çı­van şə­hə­rin­də ana­dan ol­muş­dur.

Nax­çı­van Mü­əl­lim­lər İns­ti­tu­tu­nun Tə­bi­ət­şü­nas­lıq-coğ­ra­fi­ya fa­kül­tə­si­ni (1944), Azər­bay­can Döv­lət Uni­ver­si­te­ti­nin Bio­lo­gi­ya fa­kül­tə­si­ni (1951) fərq­lən­mə dip­lo­mu ilə bi­tir­miş­dir. 1955-ci ildə “Bit­ki fi­zio­lo­gi­ya­sı” ix­ti­sa­sında “Buğdanın inkişafına və məhsuldarlığına mikroelementlərin təsiri” mövzusunda biologiya elmləri üzrə na­mi­zəd­lik, 1971-ci ildə “Bitkilərin fotosintez fəaliyyəti, mineral elementlərlə qidalanması və məhsuldarlığı” mövzusunda biologiya elmləri üzrə doktorluq dis­ser­ta­si­ya­la­rını mü­da­fiə et­miş, pro­fes­sor (1997) el­mi adını al­mış­dır. Azər­bay­can SSR EA-nın müx­bir üz­vü (1976), hə­qi­qi üz­vü (1980), Ru­si­ya Kənd Tə­sər­rü­fa­tı EA-nın (1995), Uk­ray­na və Be­la­rus Aq­rar EA-la­rı­nın (1996) xa­rici üz­vü se­çil­miş­dir.

El­mi fəa­liy­yə­ti­nə 1951-ci il­də AR KTN ET Əkin­çi­lik İns­ti­tu­tun­da baş­la­yan C.Əli­yev, bu­ra­da Bit­ki fi­zio­lo­gi­ya­sı və bio­tex­no­lo­gi­ya şö­bə­si­nin mü­di­ri və­zi­fə­si­nə qə­dər yük­səl­miş­dir. O, ey­ni za­man­da 1971-ci il­də Azər­bay­can SSR EA Bo­ta­ni­ka İns­ti­tu­tun­da el­mi təd­qi­qat qru­pu ya­rat­mış, onu bö­yük kadr po­ten­sia­lı və mad­di-tex­ni­ki ba­za­sı olan şö­bə­yə qə­dər in­ki­şaf et­dir­miş və 1990-cı il­dən öm­rü­nün so­nu­na­dək Bio­lo­ji məh­sul­dar­lı­ğın fun­da­men­tal prob­lem­lə­ri şö­bə­si­nə rəh­bər­lik et­miş­dir. 2016-cı il­də bu şö­bə­­nin ba­za­sın­da Mo­le­kul­yar Bio­lo­gi­ya və Bio­tex­no­lo­gi­ya­lar İns­ti­tu­tu­ ya­ra­dıl­mışdır. C.Əli­yev 1981-1990-cı il­lər­də Azər­bay­can EA Bio­lo­gi­ya Elm­lə­ri Böl­mə­si­nin aka­de­mik-ka­ti­bi, müx­tə­lif il­lər­də AEA-nın Rə­ya­sət He­yə­ti­nin üz­vü ol­muş­dur.

C.Əli­yev ke­çən əs­rin 70-ci il­lə­rin­də Azər­bay­can­da bio­lo­gi­ya el­mi­nin ye­ni is­ti­qa­mət­­lə­ri­nin, o cüm­lə­dən mo­le­kul­yar bio­lo­gi­ya, mo­le­kul­yar ge­ne­ti­ka, gen və hü­cey­rə bio­tex­­no­lo­gi­ya­sı, ri­ya­zi bio­lo­gi­ya, kom­pü­ter bio­lo­gi­ya­sı və bi­o­in­for­ma­ti­ka­nın bü­növ­rə­si­ni qoy­muş, fun­da­men­tal təd­qi­­qat­lar­la zən­gin elmi mək­təb for­ma­laş­dır­mış­dır.

C.Əli­ye­vin el­mi fəa­liy­yə­ti kənd tə­sər­rü­fa­tı bit­ki­lə­ri­nin, əsa­sən buğ­da­nın fo­to­sin­te­tik məh­sul­dar­lı­ğı­nın fi­zio­lo­ji, bio­kim­yə­vi, bio­fi­zi­ki və mo­le­kul­yar-ge­ne­tik əsas­la­rı­nın öy­rə­nil­mə­si­nə həsr olun­muş, onun tərəfindən çox­say­lı yük­sək məh­sul­dar buğ­da sort­la­rı ya­ra­dıl­mış­dır. Ali­min rəh­bər­li­yi al­tın­da Azər­bay­can­da bit­ki ge­ne­tik eh­ti­­yat­la­rı üz­rə Mil­li Proq­ram ha­zır­lan­mış, Mil­li bit­ki Gen­ban­kı ya­ra­dıl­mış­dır. C.Əli­yev Azər­bay­­ca­nın “Qır­mı­zı ki­ta­bı”nın II nəş­ri­nin baş re­dak­to­ru ol­muş­dur (2013). O, 700-dən ar­tıq el­mi əsə­rin, 25 mo­noq­ra­fi­ya və ki­ta­bın, 25 pa­ten­tin mü­əl­li­fi ol­muş­dur. Ali­min el­mi rəh­bər­li­yi və məs­lə­hət­çi­li­yi ilə 85 elm­lər na­mi­zə­di və 14 elm­lər dok­to­ru ha­zır­lan­mış­dır. Bey­nəl­xalq Fo­to­sin­tez Cə­miy­yə­ti­nin tə­şəb­bü­sü və təş­ki­lat­çı­lı­ğı ilə Ba­kı şə­hə­rin­də akademik Cə­lal Əli­ye­və həsr olun­muş “Da­vam­lı in­ki­şaf na­mi­nə fo­to­sin­tez təd­qi­qat­la­rı” möv­zu­sun­da bey­nəl­xalq konf­rans­lar ke­çi­ril­miş­dir (2011, 2013).

C.Əliyev Respublika Elmi Tədqiqatların Təşkili və Əlaqələndirilməsi Şurasının Biologiya elmləri üzrə problem şurasının sədri və bir sıra elmi və müdafiə şuralarının üzvü, “AMEA-nın Xəbərləri” (biologiya və tibb elmləri) jurnalının baş redaktoru, “AMEA-nın Məruzələri” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü və bir sıra beynəlxalq jurnalların redaksiya heyətinin üzvü və fəxri üzvü, UNESCO-nun nəzdində 1999-cu ildə yaradılan “Bioetika, elmi biliklərin və texnologiyaların etikası” Milli Komitəsinin sədri olmuşdur.

Aka­de­mik C.Əli­yev Əmək­dar elm xa­di­mi fəx­ri adı­na (1983) la­yiq gö­rül­müş, “Qır­mı­zı Əmək Bay­ra­ğı” or­de­ni (1972, 1986), Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın “İs­tiq­lal” (2003) və “Şə­rəf” (2013) or­den­lə­ri, Gür­cüs­tan Res­pub­li­ka­sı­nın “Şə­rəf” or­de­ni (2003), Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı Pre­zi­den­ti­nin Fəx­ri Dip­lo­mu (2008) ilə təl­tif olun­muş­dur. Akademik İ.Hüseynova ilə birlikdə AMEA-nın “Həsən Bəy Zərdabi” mükafatına layiq görülmüşdür (2014).

Dörd ça­ğı­rış (1995, 2000, 2005, 2010) Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı Mil­li Məc­li­si­nin üz­vü ol­muş­dur.

Aka­de­mik C.Əli­yev 1 fev­ral 2016-cı ildə Ba­kı şə­hə­rin­də və­fat et­miş, I Fəx­ri Xi­ya­ban­da dəfn olun­muş­dur.

© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.science.gov.az saytına istinad zəruridir.