Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

1918-ci il mayın 28-də elan olunan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) xalqımızın müstəqil dövlət qurmaq iradəsinin və siyasi yetkinliyinin parlaq nümunəsi idi. 28 May şərəfli tariximizdə yalnız dövlətimizin qurulduğu gün deyil, eyni zamanda milli azadlıq arzularının reallaşdığı, xalqımızın dünya siyasi səhnəsinə müstəqil siyasi subyekt kimi çıxdığı gündür.

XX əsrin əvvəlləri, xüsusilə I Dünya müharibəsindən sonra, imperiyaların süqutu və milli azadlıq hərəkatlarının yüksəlişi dövrü başladı. Belə mürəkkəb geosiyasi şəraitdə Qafqazda da yeni siyasi xəritə formalaşırdı. 1918-ci ilin mayında Tiflisdə Müsəlman fraksiyasının təşəbbüsü ilə Azərbaycan Milli Şurası yaradıldı və Azərbaycanın müstəqilliyi elan olundu. Bununla da Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti – Şərqdə və İslam dünyasında ilk parlamentli, demokratik respublika kimi tarixə qovuşdu. Cəmi 23 ay mövcud olan dövlətimizin ömrü qısa olsa da, onun gördüyü işlər, qoyduğu hüquqi-siyasi təməllər bu gün də müasir Azərbaycan dövlətçiliyinin ideoloji əsaslarını təşkil edir. Parlamentin yaradılması, dövlət dilinin elan edilməsi, ordu və təhsil sisteminin qurulması, qadınlara seçki hüququnun verilməsi kimi tədbirlər AXC-nin təkcə siyasi yox, həm də cəmiyyətin modernləşməsinə yönəlmiş mütərəqqi sistem olduğunun təsdiqidir.

1920-ci ilin aprelində qırmızı imperiyanın işğalı nəticəsində AXC süqut etdi və xalqımızın azadlıq arzusuna divan tutuldu. Kütləvi həbslər, ağır işgəncələrlə məhrumiyyət yaşadıq. Milli düşüncə sahiblərini qətl və qəsd edən imperiya cəlladları xalqımızın azadlıq istəyini, milli ideyalarını qəlbimizdən çıxara bilmədilər. Müstəqillik arzusu sovet dövründə belə yaddaşımızdan silinmədi, düşüncəmizdə yaşadı. Bu mənəvi davamlılıq 1991-ci ildə yenidən istiqlaliyyətin bərpası ilə nəticələndi.
Qanımız, canımız hesabına yenidən azadlığımıza qovuşduq. Beləliklə, əsrin əvvəllərində endirilən bayraq, yenidən Azərbaycan səmasında ucaldı. Amma biz bu tarixi xoşbəxtliyi yaşamamış onu ikinci dəfə itirmək təhlükəsi ilə baş-başa qaldıq, müstəqil dövlətimiz yıxılır, azadlığımız əlimizdən alınırdı.

O zaman Azərbaycana rəhbərlik edən naşı siyasətçilərin uğursuz idarəçiliyi ölkəmizdə siyasi, hərbi böhran yaradaraq vətəndaş itaətsizliyi yaratmışdı. Ölkəni bürüyən separatizm alovu, daxili, xarici düşmənlərin anti-Azərbaycan fəaliyyəti fonunda müstəqilliyimiz itirilmək təhlükəsinin bir addımlığında idi. Belə ağır və mürəkkəb dövrdə böyük Heydər Əliyev xalqına, dövlətinə sahib çıxaraq təkcə müstəqilliyimizi məhv olmaq təhlükəsindən qorumadı, qüdrətli ölkə quraraq dövlətimizin, xalqımızın xilaskarına çevrildi. Heydər Əliyev təxirəsalınmaz islahatlar ilə ölkəmizə sabitlik, əmin-amanlıq, sosial inkişaf gətirdi. Tənəzzüldə olan Azərbaycanı inkişaf yoluna çıxararaq həqiqi lider kimi nümunə sərgilədi.

Qürurla qeyd etmək yerinə düşər ki, bu gün Ulu Öndərin qurduğu Azərbaycan Respublikası məhz AXC-nin ideyalarının hüquqi-siyasi varisi kimi çıxış edir. Müstəqil Azərbaycanın Konstitusiyası, dövlət atributları və beynəlxalq hüquq subyekti kimi mövcudluğu 28 Mayın tarixi mirasına əsaslanır. Hər il bu tarixdə keçirilən rəsmi tədbirlər, xalq arasında bayram əhval-ruhiyyəsi təkcə keçmişə hörmət deyil, həm də gələcəyə verilən vəddir. Hazırda Azərbaycan regional və qlobal siyasətdə mühüm aktora çevrilib. Enerji siyasəti, nəqliyyat layihələri, hərbi güc və diplomatik təşəbbüslərlə çıxış edən müasir Azərbaycan dövləti AXC-nin qoyduğu təməl üzərində ucalır. Əminliklə qeyd etmək olar ki, bu gün Cümhuriyyət qurucularının ruhu şaddır. Onların xəyalən görmək istədiyi şanlı Azərbaycan bu gün dünyanın siyasi səhnəsində öz standartlarını diqtə edir. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən strateji xətt dövlətçiliyin davamlılığının, müstəqilliyimizin və milli maraqların müdafiəsinin təminatçısıdır. Tarixin bütün dönəmlərində Azərbaycan heç zaman indiki qədər qüdrətli olmayıb, ölkəmiz Avropanın enerji xəritəsini cızır, dünyada söz sahibidir, neokolonializmə qarşı mübarizə aparır. Azərbaycanın iştirakı olmadan regionda heç bir layihə reallaşa bilməz! Gerçəkdən, AXC aydınlarının arzusu da Vətəni belə görmək idi.

Bu gün isə həmin irs Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Azərbaycan, regionun lider dövləti olaraq, həm iqtisadi, həm siyasi, həm də hərbi baxımdan böyük nailiyyətlər əldə edib. Xüsusilə 2020-ci ildə baş verən 44 günlük Vətən müharibəsi ilə xalqımız ədalətin və milli ləyaqətin zəfərini yaşadı. Qarabağ torpaqları azad olundu, Azərbaycanın suverenliyi tam bərpa edildi. Bu zəfər yalnız hərbi deyil, siyasi və mənəvi baxımdan da tarixi bir dönüş nöqtəsi oldu.

28 May bu gün yalnız keçmişə deyil, həm də gələcəyə uzanan bir körpüdür. Bu gün biz 1918-ci ilin o cəsur qərarının bəhrəsini yaşamaqdayıq. Bu gün dünya Azərbaycanı güclü, qətiyyətli və öz taleyinə sahib çıxan bir dövlət kimi tanıyır. Bu gün gənclərimiz azad bir ölkədə təhsil alır, bayrağımız əminliklə dalğalanır və şəhidlərimizin ruhu rahatlıq tapır.

Ötən əsrin əvvəllərində heyranlıqla oxşadılan, əngin səmalarda dalğalanmasının isə ədəbi düşüncələrdə mələklərin qanadı üzərinə kölgə saldığı bildirilən, endirilməsi, süqutu göz yaşlarıyla seyr edilən üçrəngli bayrağımız bu gün Azərbaycan liderinin hərbi-siyasi qətiyyəti ilə suveren ərazilərimizin hər yerində qürurla dalğalanır.

Elton MƏMMƏDOV, AMEA Rəyasət Heyəti aparatının Sosial xidmətlər şöbəsinin müdiri, professor

xezerinformasiya.com