Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

Bu gün Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, dahi söz ustadı, Xalq şairi Məmməd Arazın doğum günüdür. O, yalnız bədii yaradıcılığı ilə deyil, həm də milli düşüncəyə, vətənpərvərlik ruhuna verdiyi misilsiz töhfələri ilə Azərbaycan mədəniyyətinin və mənəvi həyatının unudulmaz simalarından biri kimi tarixə düşmüşdür.

Həyatı və yaradıcılıq yolu - Məmməd İnfil oğlu İbrahimov (Məmməd Araz) 14 oktyabr 1933-cü ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şahbuz rayonunun Nurs kəndində anadan olmuşdur. Erkən yaşlarından ədəbiyyata, təbiətə və doğma yurda dərin məhəbbət hissi ilə böyüyən gənc Məmmədin istedadı hələ məktəb illərindən özünü göstərmişdir. O, 1954-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universitetinin) Coğrafiya fakültəsini bitirmiş, sonralar Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Coğrafiya İnstitutunda, “Azərbaycan gəncləri” qəzetində, “Ulduz” jurnalında və digər mətbuat orqanlarında fəaliyyət göstərmişdir. Məmməd Araz uzun illər Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının üzvü, eyni zamanda Azərbaycan EA Nəşriyyat, Poliqrafiya və Kitab Ticarəti Komitəsində məsul vəzifələrdə çalışmışdır.

Poeziyası - milli ruhun səsi - Məmməd Arazın poetik dili Azərbaycan ədəbi dilinin zənginliyini, ifadə imkanlarını bütün gözəlliyi ilə nümayiş etdirir. Onun yaradıcılığında xalq danışıq dili, atalar sözləri, klassik ədəbiyyatın ruhu və müasir düşüncənin enerjisi birləşir. Xalq şairinin əsərləri müxtəlif dövrlərdə məktəblərdə, ali təhsil müəssisələrində tədris olunmuş, gənc nəslin vətənpərvərlik tərbiyəsində mühüm rol oynamışdır. Onun söz dünyası nəsilləri milli kimliyə, doğma dilə və torpağa bağlılığa çağırır. Məmməd Araz ədəbiyyatımıza təkcə bir şair kimi deyil, xalqın ruhunun, millətin dərdinin və ümidinin ifadəçisi kimi daxil olmuşdur. Onun poeziyası dərin fəlsəfi məzmunu, vətənpərvərlik ruhu, dilin saflığı və bədii kamilliyi ilə seçilir. Şairin yaradıcılığında Vətən, torpaq, azadlıq, tarix, təbiət və insan kimi mövzular əsas yer tutur. O, Azərbaycan təbiətini, xalqın zəhmətini və milli qürurunu poeziyanın ən uca zirvəsinə qaldırmışdır.

Onun “Azərbaycan – dünyam mənim”, “Atamın kitabı”, “Ana yurdum, hər daşında izim var”, “Elə bil, dağlarda külək əsmədi”, “Yurd yeri”, “Sözüm” kimi şeirləri xalq poeziyasının ölməz nümunələrinə çevrilmişdir. Bu əsərlərdə sadə bir kənd uşağının baxış bucağından bütöv bir xalqın ruhu, taleyi və əzmi duyulur. Məmməd Arazın poeziyası həm də milli özünüdərkin, müstəqillik düşüncəsinin və milli birliyin bədii ifadəsidir. Onun şeirlərində azadlıq ideyası, torpaq sevgisi və Vətənə sədaqət mövzuları özünün ən yüksək poetik ifadəsini tapmışdır.

Vətən sevgisindən doğan poeziya - Məmməd Araz poeziyası xalqın səsini, torpağın ruhunu, zamanın ağrılarını özündə ehtiva edir. O, Azərbaycan poeziyasına milli təfəkkürün, mənəvi dirənişin və vətən sevgisinin yeni nəfəsini gətirmişdir. Məmməd Arazın yaradıcılığı təkcə bir dövrün deyil, bir əsrin mənəvi tarixidir. Onun poetik dili Azərbaycan dilinin zənginliyini, ifadə imkanlarını parlaq şəkildə nümayiş etdirir. Şairin misraları xalq danışıq dilinin gözəlliyi ilə ədəbi dilin incəliyini birləşdirir və bu baxımdan Azərbaycan poeziyasında özünəməxsus məktəb yaratmışdır. Onun əsərlərindəki fikri dərinlik və səmimiyyət gənc nəslin formalaşmasında mühüm rol oynamış, Məmməd Araz poeziyası bir çox nəsillər üçün mənəvi tərbiyə məktəbinə çevrilmişdir.  Məmməd Arazın yaradıcılığında insan, torpaq və zaman üçlüyü ayrılmaz dəyər kimi mövcuddur. Onun şeirlərində insanın taleyi və Vətənin taleyi bir-birindən ayrılmaz bütöv kimi təqdim olunur:

Bu misralar xalq şairinin həyat fəlsəfəsinin və yaradıcılıq amalının ən səmimi ifadəsidir.

Millətə və Vətənə xidmət- Məmməd Araz yalnız bir şair kimi deyil, həm də xalqının mənəvi mübarizəsinin, milli dirçəlişinin öncüllərindən biri kimi dəyərləndirilir. O, bədii yaradıcılığı ilə vətəndaşlıq mövqeyini ifadə etmiş, hər zaman ədəbiyyatın xalq və dövlət qarşısında daşıdığı məsuliyyəti dərindən dərk etmişdir.

Vətən mənə oğul desə nə dərdim,

Mamır olub qayasında bitərdim.

Bu torpaqsız harda, nə vaxt, nə dərdim

Xəzanımdır, xəzanımdır, xəzanım.

Bu misralar onun həyat yolunun və yaradıcılıq amalının ən dolğun ifadəsidir.

Əbədiyaşar sənətkar Məmməd Araz 1 dekabr 2004-cü ildə vəfat etmişdir. Lakin onun ədəbi irsi, poeziyası, milli düşüncəmizdəki izi heç zaman silinməyəcəkdir. Onun misralarında Azərbaycan torpağının nəfəsi, xalqın ruhu, tariximizin izləri yaşayır. Məmməd Arazın ölməz şeirləri Azərbaycan poeziyasının qızıl səhifələrində əbədi yaşayacaq, hər bir azərbaycanlının ürəyində Vətənə sevgi və qürur hissi aşılayacaqdır. Bu gün Məmməd Arazın poeziyası Azərbaycan gəncliyi üçün milli kimlik, Vətən sevgisi və insani dəyərlər dərsidir. Onun misraları keçmişi bu günlə, bu günü gələcəklə bağlayan mənəvi körpüdür. Bu gün təkcə bir şairin deyil, bir xalqın vicdanının, sözünün və ruhunun doğum günüdür. Məmməd Araz - Vətənin nəfəsini misraya çevirəsözün daşına öz ürəyini qoyan, millətin yaddaşına çevrilən bir ad. Mənim üçün “Arazlı” təxəllüsü sadəcə bir imza deyil - bir ruhun davamı, bir yolun adı, bir şairin söz mirasına sədaqətin nişanəsidir. Bu gün ustadın işığına yönəlir hər misram, çünki Araz axır - sözdən sözə, ruhdan ruha. Ruhu şad olsun, dahi şairin adı əbədi, sözü ölməzdir.

Məmməd Araz – xalqın qəlbində yaşayan, millətin taleyini sözə çevirən, Azərbaycan poeziyasına azadlıq, şəxsiyyət və Vətən sevgisi kimi ali dəyərləri gətirən bir sənətkardır. Onun adı və yaradıcılığı bu gün də vətənpərvərlik rəmzi kimi ucalır. Xalq şairi Məmməd Araz Azərbaycan ədəbiyyatının qızıl fonduna daxil olan, Vətənə və xalqa xidmətin poetik nümunəsini yaradan nadir sənətkarlardandır. Onun yaradıcılığı milli ruhun, azadlıq düşüncəsinin, ədalət və insanlıq ideallarının tükənməz mənbəyidir.

Bu gün dahi şairin doğum günü münasibətilə xalqımız onun xatirəsini dərin ehtiramla yad edir, ölməz misralarını sevgi ilə xatırlayır. Məmməd Arazın poeziyası vətəndaşlıq, ədəb və mənəviyyat məktəbi kimi daim yaşayacaq, Azərbaycan ədəbiyyatının əbədi ulduzlarından biri olaraq parlayacaqdır.

Tünzalə ZEYVƏLİYEVA (ARAZLI), Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin Dendrologiya İnstitutunun İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri, Həmkarlar Təşkilatının sədri

© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.science.gov.az saytına istinad zəruridir.